Τι είναι το "Ταξίδι στην Ετεροτοπία";

Το “ΤΑΞΙΔΙ ΣΤΗΝ ΕΤΕΡΟΤΟΠΙΑ” είναι ένα εργαλείο μη τυπικής εκπαίδευσης που στόχο έχει την ενίσχυση της ικανότητας των ανθρώπων (με προοπτική την αυτονομία), προωθεί την συνεργασία, την κοινοτική ζωή, τον διαπολιτισμικό διάλογο και προωθεί την κοινωνική αλλαγή.

Σε αυτή την εποχή της παγκοσμιοποίησης, καθώς οι άνθρωποι αντιμετωπίζουν διάφορες κρίσεις ταυτόχρονα (οικονομική, κοινωνική, περιβαντολλογική, πολιτισμική), το ταξίδι είναι μια “σπουδαία ευκαιρία για να μάθουμε, να σχηματοποιηθούμε, να βελτιώσουμε τις επαγγελματικές μας δεξιότητες, δια μέσω του διαπολιτισμικού διαλόγου, της γνωριμίας με ανθρώπους από άλλες χώρες και το φιλόξενη στάση προς το διαφορετικό” (“Traveling Experiences and Lifelong Learning“ - https://voyageformation.sciencesconf.org/, University of Rennes II - France, 2017)

Με αυτή την προοπτική, η γαλλική οργάνωση Via Brachy (www.viabrachy.org) οργανώνει, από την ύδρισή της το 1998, προγράμματα μαθησιακής κινητικότητας ώστε να στηρίξει άτομα στην προσωπική, κοινωνική και επαγγελματική τους ανάπτυξη, ανεξάρτητα από την ηλικία, την φυσική ικανότητα ή την κοινωνικο-οικονομική τους κατάσταση.

Το “Ταξίδι στην Ετεροτοπία” γεννήθηκε το 2013 και αναφέρεται στην έννοια της “Ετεροτοπίας” του φιλόσοφου M. Foucault, η οποία προσδιορίζει έτσι ” χώρους τελείως διαφορετικούς“ (Έτερο = άλλο, Τόπος = τόπος), “χωροθετημένες ουτοπίες”, “μυθικές ή πραγματικές αμφισβητίσεις του χώρου όπου ζούμε”.

Το “Ταξίδι στην Ετεροτοπία” δημιουργήθηκε με στόχο την αναζήτηση των “πραγματικών ουτοπιών”που μας περιβάλλουν. Προτείνει να επισκεφτείτε μέρη στα οποία άνδρες και γυναίκες, “σχεδόν” συνηθισμένοι, δρουν ώστε να καλύψουν τις καθημερινές τους ανάγκες λαμβάνοντας υπόψη τις ανάγκες της κοινωνίας στην οποία ανήκουν και την ανάγκη για τη διατήρηση και την αναγέννηση των οικοσυστημάτων.

Το “Ταξίδι στην Ετεροτοπία” είναι ταυτόχρονα ανθρώπινη εμπειρία και πολύπλευρη εκπαιδευτική πηγή , τοποθετεί το άτομο σε πολλές δομές και του επιτρέπει να επαναπροσδιοριστεί σε μια πολύπλοκη κοινωνία. Στοχεύει στο να ενδυναμώσει την ικανότητα του καθενός να μετατραπεί σε παράγοντα της αλλαγής που ο ίδιος επιθυμεί για τον εαυτό του και για την κοινωνία στην οποία ανήκει, με σεβασμό στο οικοσύστημα και την ανθρώπινη αξιοπρέπεια.

“ταξιδεύουμε για να αλλάξουμε, όχι τοποθεσία αλλά ιδέες” Hippolyte Taine

Το “Ταξίδι στην Ετεροτοπία” αναφέρεται στην ιδέα ότι το ταξίδι προσφέρει, μια ευκαιρία να δει κανείς την καθημερινή του ζωή με άλλο μάτι. Δίνει τη δυνατότητα στο άτομο να αμφισβητεί τις ίδιες του τις πεποιθήσεις, τον τρόπο ζωής, τις επιλογές και τα κίνητρά του.

Το Ταξίδι είναι ένας συγκεκριμένος χωροχρόνος κατά τη διάρκεια του οποίου τα άτομα βιώνουν νέες εμπειρίες. Η συχνή αλλαγή περιβάλλοντος συμβάλλει στο να δημιουργηθεί μια φυσική και διανοητική δυναμική σε αντίθεση με την καθιστική ρουτίνα. Κατά την διάρκεια αυτής της περιόδου οι συμμετέχοντες είναι έτοιμοι να εξετάσουν την αντίληψη που έχουν για τον εαυτό τους και τους άλλους και να αναρωτηθούν για την σχέση τους με το περιβάλλον τους.

Η ασφάλεια που παρέχετε από το πλαίσιο του ταξιδιού τους δίνει την δυνατότητα να βγουν από την ζώνη των ανέσεών τους. Είναι ένα πλαίσιο που στηρίζει τους συμμετέχοντες στο να εξετάσουν τις προκαταλήψεις, τις πεποιθήσεις και την ηθική τους. Είναι ένας χώρος πνευματικής αναγέννησης, όπου το μυαλό μπορεί να εκφραστεί με νέους τρόπους, ώστε να ανοιχτεί σε νέες πραγματικότητες, νέες δραστηριότητες, νέα είδη σχέσεων, νέες προοπτικές.

Στο Ταξίδι τους δίνετε η ευκαιρία να συνδεθούν με τον εαυτό τους, να επαναπροσδιοριστούν, να ξαναβρούν το χαμένο νόημα, να μάθουν να εκφράζονται με διαφορετικό τρόπο, να ξεδιπλωθούν σε νέες πραγματικότητες, νέες δραστηριότητες, νέες σχέσεις, να ανακαλύψουν νέες προοπτικές.

Είναι μια ευκαιρία να δοκιμάσουν νέα εγχειρήματα, ατομικά και επαγγελματικά, να δοκιμαστούν στους κόλπους μιας ομάδας, σε ένα πλαίσιο που είναι διαφορετικό από το συνηθισμένο, να διερευνήσουν διαφορετικές στρατηγικές έτσι ώστε να δημιουργηθούν ιδέες που θα γίνουν πράξη, να ενισχύσουν την εμπιστοσύνη τους στην ικανότητα να αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες.

Το “Ταξίδι στην Ετεροτοπία”, προβάλλει επίσης συγκεκριμένες λύσεις, ώστε να συμφιλιώσει την ανάπτυξη των ανθρώπινων κοινωνιών με την προστασία του περιβάλλοντος. Προτείνει να ανακαλύψουμε νέους τρόπους συμβίωσης, νέες μεθόδους εργασίας και νέους τρόπους αλληλεπίδρασης με το περιβάλλον μας ώστε να δημιουργηθούν νέες προοπτικές δράσης για να αποφευχθούν τα κοινωνικά προβλήματα και η περιβαλλοντική καταστροφή στα οποία μας οδηγούν ο σύγχρονος τρόπος ζωής και το υπάρχων σύστημα παραγωγής.

Προωθεί την ανταλλαγή ιδεών και καλών πρακτικών μεταξύ πολιτών με διαφορετικό υπόβαθρο όπως και των επαγγελματιών της κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας, ενθαρρύνει τα ήδη υπάρχοντα δίκτυα και οδηγεί στην ανάδυση νέων συνεργασιών, σε τοπικό και διεθνές επίπεδο, σε ένα αμερόληπτο και πολυδιάστατο πλαίσιο. Συνδέει συντελεστές διαφορετικών πεδίων (νεανική απασχόληση, κοινωνική εργασία, κοινωνική και αλληλέγγυα οικονομία, περιβαλλοντική εκπαίδευση, ειρηνική εκπαίδευση, μη τυπική εκπαίδευση, αειφόρο γεωργία…) και από διαφορετικές χώρες, οι οποίοι μοιράζονται κοινές αξίες και παράλληλα αναζητούν αποτελεσματικές και βιώσιμες λύσεις για την αντιμετώπιση της ανεργίας, της κλιματικής αλλαγής, της κοινωνικής, φυσικής και πολιτικής βίας κ.α.

Το “Ταξίδι στη Ετεροτοπία” προσφέρει τελικά μια αναμφισβήτητα αισιόδοξη άποψη για την τρέχουσα κατάσταση του κόσμου μας. Προσφέρει νέες προοπτικές στους εμπλεκόμενους, δείχνοντας επιτυχημένα εναλλακτικά εγχειρήματα, χρησιμοποιώντας μια προσέγγιση παιχνιδιάρικη, δημιουργική και συμμετοχική (εμπνευσμένη από την μη τυπική εκπαίδευση) επιτρέποντας να απευθυνθείτε σε ένα ευρύ κοινό.

“Όταν ένα πλήθος μικρών ανθρώπων σε ένα πλήθος μικρών τόπων αλλάζει ένα πλήθος μικρών πραγμάτων, τότε αυτοί μπορούν να αλλάξουν την όψη του κόσμου” Erich Fried

Το “Ταξίδι στην Ετεροτοπία” είναι μια ευκαιρία να ανακαλύψουμε άτυπα, καινοτόμα, κοινωνικά εγχειρήματα που δραστηριοποιούνται σε διαφορετικούς τομείς (εκπαίδευση, υγεία, στέγαση, βιοτεχνία, γεωργία, ΚΠΤ..) και σε διαφορετικό περιβάλλον (οικονομικό, κοινωνικό, περιβαλλοντικό, πολιτισμικό,πολιτικό). Δίνει την οπτική συλλογικών εγχειρημάτων διαφορετικής φύσης, που φέρουν ανθρωπιστικές αξίες όπως η ελευθερία, η δικαιοσύνη, η αλληλεγγύη, της αποδοχής του άλλου και της διαφορετικότητάς του κ.α.

Το “Ταξίδι” είναι μια συμπαγής πηγή έμπνευσης για όλους τους συμμετέχοντες. Έχει σαν στόχο να δημιουργήσει τις κατάλληλες συνθήκες για την συνάντηση μεταξύ των ατόμων που επιθυμούν να δράσουν (αλλά δεν ξέρουν ακόμα από πού να ξεκινήσουν ούτε πού να επενδύσουν) και σε άτομα ήδη εμπλεκόμενα σε εγχειρήματα κοινωνικής και οικολογικής χρησιμότητας οι οποίοι είναι σε θέση να δώσουν απαντήσεις στα ερωτήματα των πρώτων.

Το “Ταξίδι” είναι μια ευκαιρία να απομυθοποιήσετε την κοινωνική καινοτομία, να αποδομήσετε τις προκαταλήψεις για τους εναλλακτικούς τρόπους ζωής και να αναδυθούν νέες δυνατότητες μέσα από την ενασχόληση με εμπνευσμένα άτομα ήδη ενεργά εμπλεκόμενα σε εγχειρήματα τόσο ρεαλιστικά όσο και απαιτητικά από κοινωνικής και οικολογικής άποψης. Κάθε βήμα είναι μια ευκαιρία να συναναστραφείτε με ντόπιες φιγούρες της κοινωνικής αλλαγής, άτομα που έχουν να μοιραστούν ένα μήνυμα, μαθήματα ζωής και θετική ενέργεια.

Είναι λοιπόν στο πεδίο, εντός του εγχειρήματος, που οι συμμετέχοντες συναντούν τους εκπαιδευτές τους. Η ανταλλαγή παίρνει διαφορετική μορφή ανάλογα με την φύση του εγχειρήματος, τα επιλεγμένα θέματα, το περιεχόμενο, την διαθεσιμότητα του συνεργάτη: συνέντευξη, μαρτυρία, συζήτηση, ξενάγηση στο χώρο, πρακτικά εργαστήρια, συμμετοχικές εργασίες… Κάθε είδος δραστηριότητας είναι μια ευκαιρία να αποκτήσετε καινούργιες γνώσεις, θεωρητικές ή πρακτικές, να συνδεθείτε με το εγχείρημα και τους εμπλεκόμενους (από αισθητική και συναισθηματική άποψη) και να εμπλακείτε με την καθημερινότητα του χώρου.

Σε περίπτωση που οι συμμετέχοντες διαμένουν μερικές μέρες τον χώρο κάποιων εγχειρημάτων, η εμπειρία του εμβαπτιστούμε ακολουθείτε κατά τη διάρκεια της ημέρας από προτεινόμενες δραστηριότητες. Έτσι μοιράζονται με τους οικοδεσπότες ένα μέρος της καθημερινότητας και έχουν περισσότερο χρόνο ώστε να εμπλακούν μαζί τους, με έναν πιο προσωπικό τρόπο, απελευθερωμένο από προκαταλήψεις.

“Ένα ταξίδι είναι ένα σκαλοπάτι στη φαντασία που τρέφει τον καθένα μας και προτείνει να ανακαλύψουμε όχι μόνο το απρόσμενο του άλλου αλλά και του ίδιου μας του εαυτού.” Bernard Giraudeau

Το “Ταξίδι στην Ετεροτοπία” αποτελεί μια έντονη ανθρώπινη εμπειρία. Στηρίζεται στην ιδέα ότι το ταξίδι διευκολύνει την συνάντηση καινούργιων ατόμων και αναγκάζει ως ένα βαθμό στους συμμετέχοντες να ανοιχτούν σε τρόπους ύπαρξης και πράξης, οι οποίοι είναι διαφορετικοί από τους δικούς τους. Το να ταξιδεύει κανείς γίνετε η ευκαιρία να θιγεί το ερώτημα της ίδιας του της ταυτότητας, να εξεταστεί η έννοια του πολίτη, να τονιστεί αυτό που μας ενώνει περισσότερο από τις διαφορές μας και να διευρύνει την σχέση με τον ίδιο μας τον εαυτό, με τους άλλους και με τον κόσμο.

Στην πράξη, το Ταξίδι στην Ετεροτοπία είναι μια παρατεταμένη εμπειρία της ζωής σε κοινότητα, μέσα σε μια πολυπολιτισμική ομάδα, που αποτελείτε από άτομα διαφορετικής ηλικίας, καλλιέργειας, προέλευσης που ζουν σε διαφορετικές συνθήκες και έχουν διαφορετικό όραμα (ανάμεσα τους και άτομα με συγκεκριμένες κοινωνικές ή οικονομικές δυσκολίες).

Τα μικρά καθημερινά πράγματα γίνονται το αντικείμενο μιας δουλειάς με τον ίδιο μας τον εαυτό και μιας συλλογικής δουλειάς. Η ομάδα εμφανίζεται σαν ένας οργανισμός του οποίου η καλή υγεία εξαρτάται από την ικανότητα του κάθε μέλους της να αυτορυθμιστεί. Καθίσταται απαραίτητο να βρεθεί μια ισορροπία ανάμεσα στην κοινοτική ζωή και την ανάγκη για προσωπικό χώρο και χρόνο. Κατά την διάρκεια της διαμονής, οι συμμετέχοντες αναπτύσσουν κοινωνικές δεξιότητες τις οποίες θα μπορούν να επαναχρησιμοποιήσουν στην επιστροφή τους.

Το Ταξίδι γίνετε μια ευκαιρία να ξαναμάθουμε να ακούμε ο ένας τον άλλο, να επικοινωνούμε, να σεβόμαστε ο ένας τον άλλο και να αλληλοστηριζόμαστε. Είναι μια έντονη εμπειρία που μας υπενθυμίζει ότι η κοινοτική ζωή απαιτεί προσπάθεια αλλά αξίζει τον κόπο. Βασίζεται σε δεξιότητες ζωής που δεν είναι κατ 'ανάγκη συνειδητές και που οφείλουμε να αναπτύξουμε.

Τέλος, το ταξίδι επιτρέπει στους συμμετέχοντες να ανακαλύψουν εκ νέου τη σημασία της έννοιας του «πολίτη», να ανακτήσουν την εμπιστοσύνη στη συλλογική δράση και να αισθάνονται μέρος μιας ομάδας στην οποία μπορούν να ευδοκιμήσουν και μιας ανάπτυξης στη οποία μπορούν να συνδράμουν.

Το Ταξίδι στην Ετεροτοπία μας δίνει τελικά την δυνατότητα να ανακαλύψουμε έναν πιο οικολογικό τρόπο ζωής. Είναι μια ευκαιρία για τους συμμετέχοντες να αποκτήσουν ή και να ενισχύσουν πρακτικές δεξιότητες, να μειώσουν σημαντικά το οικολογικό τους αποτύπωμα και να κάνουν την ξεκαθαρίσουν τι τους είναι απαραίτητο και τι όχι.

Στην πράξη, καθ`όλη τη διάρκεια της εμπειρίας, οι συμμετέχοντες χρησιμοποιούν ξηρές τουαλέτες, περιορίζουν την κατανάλωση νερού και ρεύματος, πειραματίζονται με εποχιακή κουζίνα, ανακαλύπτουν τοπικές και ηθικές πηγές εφοδιασμού, χρησιμοποιούν προϊόντα υγιεινής και καθαρισμού με μικρό οικολογικό αποτύπωμα, εξοπλισμό που λειτουργεί με ανανεώσιμες πηγές ενέργειας ΄ξη χαμηλής ενεργειακής κατανάλωσης.

Εκτός από τις συνθήκες ζωής που τους προτείνουμε, οι συμμετέχοντες εισάγονται σε βασικές έννοιες όπως “οικολογικό αποτύπωμα” ή “αειφόρος ανάπτυξη” και επωφελούνται από την θεωρητική και πρακτική συμβολή των εμπλεκόμενων που είναι γνώστες στους τομείς της διαχείρισης των αποβλήτων, της περμακουλτουρας, της αγροοικολογίας, της φυσικής δόμησης,της βοτανοθεραπείας, της μεταποίησης τροφίμων…

Αυτό το ευρύ φάσμα των δραστηριοτήτων επιτρέπει στους συμμετέχοντες να κατανοήσουν καλύτερα το θέμα της βιωσιμότητας και να αποκτήσουν τις πρακτικές δεξιότητες που θα τους βοηθήσουν να προχωρήσουν προς τη δράσης στην καθημερινή τους ζωή, είτε ζουν στη επαρχία ή στην πόλη και ανεξάρτητα από το βιοτικό τους επίπεδο.