Ένα Ταξίδι στην Ετεροτοπία σχεδιάζεται ώστε να προτρέπει τους συμμετέχοντες να βιώσουν έναν οικο-λογικό τρόπο ζωής, με πολύ λιγότερες συνέπειες στο περιβάλλον’ έναν τρόπο διαβίωσης που μας κάνει να αντιληφθούμε καλύτερα πόσους πόρους χρησιμοποιούμε για τις καθημερινές μας ανάγκες, αλλά και ποιά εργαλεία και ποιές μέθοδοι μπορούν να μειώσουν την κατανάλωση ενέργειας, νερού και απορριμμάτων.

Στη διάρκεια του Ταξιδιού, οι συμμετέχοντες θα αισθανθούν πώς με έναν τέτοιο τρόπο ζωής ερχόμαστε πιο κοντά ο ένας στην άλλη, δημιουργούμε κοινότητα και προσεγγίζουμε τη φύση.

Στις παρακάτω παραγράφους βρείτε βασικές αρχές που ακολουθεί το Ταξίδι στην Ετεροτοπία σχετικά με την οικολογική διαβίωση και μερικές ιδέες και παραδείγματα για τη μείωση του οικολογικού αποτυπώματος με πρακτικούς όρους.

Πριν το Ταξίδι, εξοικειώστε τους συμμετέχοντες με την «έννοια του οικολογικού αποτυπώματος» και ενθαρρύνετέ τους να μάθουν σχετικά με τη δική τους επιρροή στον πλανήτη.

Για παράδειγμα, σε προγενέστερα Ταξίδια, προσκαλέσαμε τους συμμετέχοντες να συμπληρώσουν μία φόρμα google έπειτα από ένα σύντομο βίντεο της δικτύωσης για το αποτύπωμα που κάνει μία εισαγωγή στην έννοια του οικολογικού αποτυπώματος (https://www.youtube.com/watch?v=fACkb2u1ULY) και να υπολογίσουν το προσωπικό τους οικολογικό αποτύπωμα ακολουθώντας τον σύνδεσμο http://www.footprintcalculator.org/ Ακόμη, τους ζητήθηκε να βρουν την οικιακή τους κατανάλωση σε νερό και ρεύμα ανά μήνα ενώ διαμένουν στο σπίτι.

Αυτή η προετοιμασία ( που μπορεί να σχεδιαστεί και διαφορετικά) σκοπό έχει να δώσει την ευκαιρία να σκεφτούν οι συμμετέχοντες « την προσωπική τους κατανάλωση πόρων» στο μέρος που διαμένουν και τον τρόπο ζωής που έχουν στο τώρα.

Το Ταξίδι θα γίνει η ευκαιρία να αντιληφθούν καλύτερα την έννοια, «δείχνοντας» τί σημαίνει η μείωση του οικολογικού αποτυπώματος στην πράξη.

Τόσο οι συμμετέχοντες όσο και οι συντονιστές θα βιώσετε έναν «τρόπο φυσικής διαβίωσης» χάρη στην κατασκήνωση που θα στήσετε στον τόπο της οργάνωσης που φιλοξενεί.

Η «απλότητα» των συνθηκών διαβίωσης (βλ. Κεφάλαιο 5.>Υποκεφάλαιο “Υλικοτεχνικά και πρακτικές ετοιμασίες") θα έρθουν πιθανότατα σε «αντίθεση» με τη συνήθη άνεση των συμμετεχόντων και θα τους δώσουν τροφή για σκέψη. Μπορεί να έχετε ήδη περιγράψει τις συνθήκες ζωής που θα προσφέρετε και να έχετε εξηγήσει τις επιλογές σας στους συμμετέχοντες στη διάρκεια της φάσης προετοιμασίας (βλ. Κεφάλαιο 4. πώς να επιλέξετε και προετοιμάσετε τους συμμετέχοντες;) αλλά προτείνουμε να μιλήσετε ξανά γι αυτό στην πολύ αρχή του ταξιδιού, όταν προσεγγίζετε την τοποθεσία.

Πέρα από το να εξηγήσετε το σχεδιασμό του κατασκηνωτικού χώρου και πώς ο εξοπλισμός της κατασκήνωσης λειτουργεί, σας προτείνουμε να πάρετε χρόνο να θέσετε συλλογικά έναν πίνακα αξιών τις πρώτες μέρες του Ταξιδιού. Θα βοηθήσει πολύ τους συμμετέχοντες να δώσουν προσοχή στους κανόνες και να υιοθετήσουν τις πρακτικές -σχετικά με τη διαμονή, το φαγητό, τη μετακίνηση, την κατανάλωση ενέργειας, κλπ- που θα αντανακλούν τόσο τις ανάγκες τους αλλά ταυτόχρονα και το τοπικό πλαίσιο και τους περιορισμούς.

Από την εμπειρία μας, προτείνουμε τα ακόλουθα:

• Λίγες πληροφορίες για καλύτερη κατανόηση

Κατά πρώτον, αξίζει να θυμόμαστε ότι το μεγαλύτερο μέρος του νερού που καταναλώνουμε δεν μας είναι ορατό. Μόνο το 3% του αποτυπώματος νερού είναι άμεση οικιακή κατανάλωση νερού, δηλαδή εκείνο που πίνουμε, μαγειρεύουμε και πλένουμε. Ανταυτού το 97% είναι κρυμμένο (εικονικό νερό) σε ό,τι τρώμε, στο ρουχισμό, σε ό,τι αγοράζουμε, ό,τι υπηρεσίες χρησιμοποιούμε και στην ποσότητα νερού που χρειάζεται για διαχείριση των απορριμμάτων μας.

Στη διάρκεια του Ταξιδιού στην Ετεροτοπία, δεν θα μπορέσετε να επηρεάσετε όλους αυτούς τους παράγοντες αλλά μπορείτε να μειώσετε άμεσα την προσωπική κατανάλωση νερού με τη χρήση ξηρών τουαλετών, ακολουθώντας αποτελεσματικά μέθοδο εξοικονόμησης νερού κατά το πλύσιμο των πιάτων και αγοράζοντας τοπικά παραγόμενο και εποχιακό φαγητό.

• Υπέροχες ξηρές τουαλέτες!

Υπερασπιζόμαστε τη χρήση ξηρών τουαλετών στη διάρκεια των Ταξιδιών στην Ετεροτοπία, ακόμη κι αν δεν είναι το πιο λαμπρό θέμα.

Δεδομένου ότι τα κόπρανα μπορεί να είναι ταμπού ή να ακούγεται σιχαμερό για κάποιους, νομίζουμε αξίζει να εξηγήσετε με λεπτομέρεια στους συμμετέχοντες γιατί επιλέξατε τις ξηρές τουαλέτες αντί για τουαλέτες με καζανάκι που πιθανότατα έχουν συνηθίσει. Το Ταξίδι θα αποτελέσει ευκαιρία να διαλευκάνετε το θέμα και να το διαχειριστείτε με οικολογική σκοπιά, καθώς λαμβάνετε υπόψιν τις εντυπώσεις των συμμετεχόντων.

Θυμηθείτε ότι ανά την Ευρώπη 25 τοις εκατό του οικιακού νερού ξοδεύεται από το καζανάκι. Χρησιμοποιώντας τις «ξηρές τουαλέτες» στην κατασκήνωσή σας, θα μειώσετε άμεσα την προσωπική κατανάλωση νερού και θα ελαττώσετε την εικονική κατανάλωση νερού (γιατί στις ξηρές τουαλέτες δεν παράγονται απορρίμματα που χρειάζονται νερό για να τα επεξεργαστούμε).

Και το κυριότερο, τονίστε το γεγονός ότι τα περιττώματά σας θα περάσουν μια ανθρώπινη κομποστική διαδικασία ( που θα διαφέρει αναλόγως τον τύπο της ξηρής τουαλέτας που θα χρησιμοποιήσετε), που σημαίνει ότι αυτό που θα ήταν απόβλητο προϊόν στις κανονικές τουαλέτες εδώ μετατρέπεται σε θρεπτικό πόρο.

Είτε τους αρέσει είτε όχι, πιστεύουμε ότι η χρήση ξηρών τουαλετών θα είναι εμπειρία με νόημα για τους συμμετέχοντες. Εντούτοις, ετοιμαστείτε να εξηγείτε και να ξανα εξηγείτε το σκοπό τους, ιδίως όταν θα είναι η ώρα να αδειάσουν και να καθαριστούν…

• Με πίστη στο σταθμό πλυσίματος και στο πριονίδι

Μία ακόμη περιοχή που μπορείτε να εξοικονομήσετε νερό στη διάρκεια του Ταξιδιού είναι ο σταθμός καθαριότητας για τα πιάτα.

Προτείνουμε να χρησιμοποιήσετε έναν σταθμό πλυσίματος πιάτων εξοικονόμησης νερού με τρεις έως τέσσερις μεγάλες λεκάνες. Η πρώτη θα γεμίσει με ανεπεξέργαστο πριονίδι από ένα κοντινό ξυλουργείο ή πριονιστήριο, το οποίο έχει αποδειχτεί ότι αφαιρεί εξαιρετικά υπολείμματα τροφών, λάδια και λιπαρά από πιάτα και ποτήρια. Η δεύτερη θα περιέχει σαπουνόνερο και η τελευταία( ες) καθαρό νερό.

Βέβαια, το φυσικό σαπούνι για πλύσιμο πιάτων συστήνεται ώστε να μη χρειάζεται να πεταχτεί νερό. Ανταυτού μπορεί να χρησιμοποιηθεί για πότισμα δέντρων και κήπου.

• Μερικές ακόμη συμβουλές για εξοικονόμηση νερού

Υιοθετώντας χορτοφαγική διατροφή και αγοράζοντας τοπικά παραγόμενη και εποχιακή τροφή θα μειώσετε το εικονικό νερό που ξοδεύετε. Δείτε αναφορικά για συμβουλές στο κεφάλαιο 5.1: ”Υλικοτεχνικά και πρακτικές ετοιμασίες “. Άλλος τρόπος να μειώσετε άμεσα την προσωπική κατανάλωση νερού θα ήταν να κάνετε μόνο κρύα ντους! Αλλά ίσως να ήταν καλό να το συζητήσετε με την ομάδα: μπορεί να βρουν τη λιγότερο ακραία λύση να κάνουν γρήγορα ντους…

Το Ταξίδι στην Ετεροτοπία είναι ευκαιρία για τους συμμετέχοντες να βιώσουν έναν απλό τρόπο ζωής, λιγότερο ψηφιακό και με πολύ χαμηλότερη κατανάλωση ενέργειας. Αυτή η εγκράτεια επιτυγχάνεται με πολλούς τρόπους:

• Για το φωτισμό: Οργανώστε τις περισσότερες δράσεις μες τη μέρα, όταν μπορείτε να εκμεταλλευτείτε την άμεση ηλιοφάνεια. Σχεδιάστε δραστηριότητες για το απόγευμα και το βράδυ που δεν απαιτούν παρά το φως της κατασκηνωτικής φωτιάς ή το φως των φακών κεφαλής που φέρουν οι συμμετέχοντες.
• Στη διάρκεια των δράσεων: Ζητήστε από τους εκπαιδευτές να μη χρησιμοποιήσουν υπολογιστή και προβολέα για τα εργαστήριά τους, αλλά αντ’ αυτού μαύρους ή λευκούς πίνακες.
• Για την υγιεινή: Στήστε ντουζιέρες που λειτουργούν με ηλιακό θερμοσίφωνο ή κρύο νερό.
• Για τη μαγειρική: επιλέξτε αποτελεσματικούς τρόπους μαγειρέματος φαγητού με χρήση ανανεώσιμων πόρων το δυνατόν περισσότερο.

Σε γενικό επίπεδο, το να ζεις σε ομάδα με κόσμο και σε κοινότητα αυτόματα βοηθά στη μείωση κατανάλωσης ενέργειας καθώς πολύ παραπάνω άνθρωποι επωφελούνται από κάθε ενεργειακή μονάδα. Για παράδειγμα, πολύ λιγότερη ενέργεια χρησιμοποιείται κατ’ άτομο όταν μαγειρεύουμε για ένα μεγάλο σύνολο απ’ ό,τι για λίγα άτομα. Ομοίως, θα χρειαστεί πολύ λιγότερος ηλεκτρισμός εάν όλοι μαζεύονται σε ένα κοινό σημείο το βράδυ απ’ ό,τι εάν κάθε άτομο απολαμβάνει το βράδυ του σε χωριστό δωμάτιο.

Μπορείτε να δοκιμάσετε νέα εργαλεία για να ολοκληρώνετε τις καθημερινές εργασίες μαζί με τους συμμετέχοντες, φέρνοντάς τους σε μια ενδιαφέρουσα διαδικασία μάθησης σχετικά με χαμηλή τεχνολογία και εξοικονόμηση ενέργειας. Για παράδειγμα, είχαμε την εμπειρία τελευταία με μια ομάδα που χρησιμοποίησε rocket stoves που καίνε ξύλο ( το οποίο συλλεγόταν καθημερινά από τους συμμετέχοντες στο γειτονικό δάσος) και ηλιακούς φούρνους. Οι rocket stoves φάνηκαν ενεργειακά αποδοτικές και λειτούργησαν καλά με υπολείμματα ξύλων και κλαδιά δέντρων. Αποδείχθηκε πως δε χρειάζεται να κοπεί δέντρο για να λειτουργήσει ένας τέτοιος εξοπλισμός, αλλά και ότι, όταν χρησιμοποιούνται αυτές οι τεχνικές μαγειρέματος, απαιτείται περισσότερος χρόνος για την ετοιμασία των γευμάτων. Ό,τι και να αποφασίσετε να κάνετε, πάρτε χρόνο να ενημερώσετε τους συμμετέχοντες σχετικά και να ανοίξετε μία κουβέντα για το θέμα. Την εποχή που οι περισσότεροι άνθρωποι ( ιδίως οι νεότεροι) έχουν μάθει να έχουν συνεχή σχεδόν πρόσβαση στο (έξυπνο) τηλέφωνό τους, σε υπολογιστή με σύνδεση ίντερνετ, σε παροχή για φόρτιση οποιασδήποτε ηλεκτρονικής τους συσκευής, και σε ποικιλία ηλεκτρικών μέσων για πλύσιμο ή μαγείρεμα, το να περιορίσουν την κατανάλωσή τους σε ενέργεια μπορεί να αποτελέσει πρόκληση. Αλλά σίγουρα αξίζει εάν θέλουμε να χαιρόμαστε τον πλανήτη για παραπάνω καιρό!

Μπορείτε να δοκιμάσετε νέα εργαλεία για να ολοκληρώνετε τις καθημερινές εργασίες μαζί με τους συμμετέχοντες, φέρνοντάς τους σε μια ενδιαφέρουσα διαδικασία μάθησης σχετικά με χαμηλή τεχνολογία και εξοικονόμηση ενέργειας. Για παράδειγμα, είχαμε την εμπειρία τελευταία με μια ομάδα που χρησιμοποίησε rocket stoves που καίνε ξύλο ( το οποίο συλλεγόταν καθημερινά από τους συμμετέχοντες στο γειτονικό δάσος) και ηλιακούς φούρνους. Οι rocket stoves φάνηκαν ενεργειακά αποδοτικές και λειτούργησαν καλά με υπολείμματα ξύλων και κλαδιά δέντρων. Αποδείχθηκε πως δε χρειάζεται να κοπεί δέντρο για να λειτουργήσει ένας τέτοιος εξοπλισμός, αλλά και ότι, όταν χρησιμοποιούνται αυτές οι τεχνικές μαγειρέματος, απαιτείται περισσότερος χρόνος για την ετοιμασία των γευμάτων.

Ό,τι και να αποφασίσετε να κάνετε, πάρτε χρόνο να ενημερώσετε τους συμμετέχοντες σχετικά και να ανοίξετε μία κουβέντα για το θέμα. Την εποχή που οι περισσότεροι άνθρωποι ( ιδίως οι νεότεροι) έχουν μάθει να έχουν συνεχή σχεδόν πρόσβαση στο (έξυπνο) τηλέφωνό τους, σε υπολογιστή με σύνδεση ίντερνετ, σε παροχή για φόρτιση οποιασδήποτε ηλεκτρονικής τους συσκευής, και σε ποικιλία ηλεκτρικών μέσων για πλύσιμο ή μαγείρεμα, το να περιορίσουν την κατανάλωσή τους σε ενέργεια μπορεί να αποτελέσει πρόκληση. Αλλά σίγουρα αξίζει εάν θέλουμε να χαιρόμαστε τον πλανήτη για παραπάνω καιρό!

Καθώς πιστεύουμε ότι η διαχείριση απορριμμάτων είναι τεράστιο θέμα στις μέρες μας, αποφασίσαμε να ακολουθήσουμε όσο γινόταν την ιδέα του Zero Waste- Μηδενική Παραγωγή Απορριμμάτων στο Ταξίδι στην Ετεροτοπία (για περισσότερες πληροφορίες στο www.grrn.org), το οποίο σημαίνει υιοθετούμε πρακτικές που μιμούνται βιώσιμους φυσικούς κύκλους, όπου τα υλικά που απορρίπτονται γίνονται πόροι για άλλους να χρησιμοποιήσουν.

Στην πράξη, μπορείτε να προσπαθείτε να μειώνετε τη δημιουργία σκουπιδιών κατά πρώτον αγοράζοντας φαγητό χύμα, προτιμότερο χωρίς πλαστική συσκευασία. Αυτό επιτυγχάνεται αγοράζοντας φρούτα και λαχανικά απευθείας από αγρότες ή τοπικούς διανομείς σε επανα-χρησιμοποιούμενα κουτιά. Για το πόσιμο νερό, προσπαθείτε να χρησιμοποιείτε κυρίως νερό βρύσης, από κοντινές πηγές ή αγορασμένο σε μεγάλα δοχεία που μπορούν να ξαναγεμίσουν. Το να αποφύγετε 100% τη συσκευασία φαγητού και ποτού είναι πολύ δύσκολο στις μέρες μας, αλλά πιστεύουμε μπορείτε να κάνετε ό,τι καλύτερο μπορείτε και να επιλέγετε χάρτινη και γυάλινη συσκευασία αντί της πλαστικής.

Είναι δυνατό ακόμη να αρνηθείτε μερικά προϊόντα λόγω του αρνητικού τους αντίκτυπου. Στην περίπτωση αυτή, συστήνουμε να μοιραστείτε την πληροφορία με τους συμμετέχοντες ώστε να αντιληφθούν τις επιλογές σας και να μάθουν έτσι να προσεγγίσουν έναν πιο βιώσιμο τρόπο ζωής επιστρέφοντας και σπίτι.

Η κομποστοποίηση θα σας βοηθήσει σημαντικά να μειώσετε την καθημερινή σας παραγωγή απορριμμάτων. Θα εφαρμοστεί στα κόπρανα, χάρη στη χρήση των ξηρών τουαλετών ( που λέγονται επίσης κομποστικές τουαλέτες) και στα απορρίμματα της κουζίνας. Αυτά πιστεύουμε όλα θα πρέπει να κομποστοποιηθούν σε ένα Ταξίδι στην Ετεροτοπία, συμπεριλαμβανομένου του χαρτιού και του χαρτονιού χωρίς πλαστική μεμβράνη. Εάν η τοποθεσία δεν έχει ήδη, το να κατασκευάσετε ένα κομποστικό σύστημα θα είναι εξαιρετικό εργαστήρι να περιλάβετε στο πρόγραμμα.

Μετά την άρνηση, τη μείωση και την κομποστοποίηση, δοκιμάστε να ξαναχρησιμοποιήσετε ή να μετα-ποιήσετε σε κάτι ανώτερο (up-cycle) απορρίμματα όσο το δυνατόν περισσότερο, στη διάρκεια του Ταξιδιού ή σε επόμενα εργαστήρια που θα οργανωθούν από την συντονιστική ομάδα ή κάποιον τοπικό συνεργάτη. Τέλος, ανακυκλώστε σχολαστικά τα απορρίμματά σας, ώστε να μην καταλήξει κανένα σκουπίδι από Ταξίδι στη χωματερή.

Ένας άλλος τρόπος να κάνετε το Ταξίδι στην Ετεροτοπία φιλικό προς το περιβάλλον είναι η χρήση φυσικών προϊόντων για την υγιεινή και την καθαριότητα. Θα είναι επιπρόσθετα ένας άμεσος τρόπος για τους συμμετέχοντες να έχουν την εμπειρία εναλλακτικών οικολογικών προϊόντων για τις καθημερινές τους ανάγκες, που μπορούν να φέρουν μαζί με την επιστροφή τους.

Αυτή η πρακτική έχει αρκετά πλεονεκτήματα:

1. Τα φυσικά προϊόντα περιποίησης και καθαριότητας είναι καλύτερα για την ανθρώπινη υγεία
2. Δεν έχουν αρνητική επίπτωση στο περιβάλλον
3. Μειώνονται τα πλαστικά απορρίμματα, αφού μπορούν να χρησιμοποιηθούν γυάλινα ή πλαστικά ξαναχρησιμοποιημένα
4. Το νερό από το πλύσιμο των πιάτων και από τα ντους μπορεί να χρησιμοποιηθεί ξανά για πότισμα θάμνων και δέντρων στην τοποθεσία.

Για να το εφαρμόσετε, πρώτα θα πρέπει να ζητήσετε από τους συμμετέχοντες να μην φέρουν τα δικά τους καλλυντικά για το Ταξίδι, όπως σαμπουάν, σαπούνι, οδοντόκρεμα και αποσμητικό. Φυσικά όχι επειδή δεν θέλετε να τα χρησιμοποιήσουν, αλλά επειδή θα τους παρέχετε τις φυσικές εναλλακτικές μόλις το Ταξίδι αρχίζει.

Ακόμη κι αν έχετε ήδη παρέχει στους συμμετέχοντες τα καλλυντικά είδη που χρειάζονται για την καθημερινή τους περιποίηση από την πρώτη μέρα, βασικά σας συνιστούμε να φτιάξετε πάλι μερικά από αυτά τα προϊόντα μαζί με τους συμμετέχοντες στη διάρκεια του Ταξιδιού. Έτσι, θα ανακαλύψουν πόσο εύκολο είναι να το κάνεις. Όσο πιο δυναμικό και παιχνιδιάρικο είναι το εργαστήρι, τόσο θα τους παρακινήσει να φτιάξουν κι άλλα με την επιστροφή τους σπίτι.

Ομοίως, άλλα προϊόντα όπως καθαριστικά για πλύσιμο πιάτων, για απολύμανση της κουζίνας ή για καθαρισμό της τουαλέτας θα πρέπει να είναι οικολογικά.

Εάν δεν έχετε στην ομάδα σας άτομο με εμπειρία στην παρασκευή τέτοιων οικολογικών προϊόντων ακόμη, μπορείτε να βρείτε κάποιον στην περιοχή που μπορεί να τα φτιάξει για σας ή να σας δείξει πώς. Μη φοβηθείτε να δοκιμάσετε! Θα εκπλαγείτε εάν δείτε πόσο εύκολο είναι να φτιαχτούν, και υπάρχουν αρκετά διαθέσιμα βιβλία οδηγιών να ακολουθήσετε. Επίσης μπορείτε να κατεβάσετε ΕΔΩ τις συνταγές που χρησιμοποιήσαμε στα προηγούμενα Ταξίδια.

Η γνώση του Τί σημαίνει Οικολογικό Αποτύπωμα από θεωρητική σκοπιά είναι καλή αλλά πιστεύουμε αποκτά πολύ μεγαλύτερο νόημα όταν μετράς το δικό σου σε μια δεδομένη περίοδο και το εξετάζεις. Το Ταξίδι στην Ετεροτοπία είναι μια ευκαιρία να το κάνεις. Στο Ταξίδι, θέλουμε οι συμμετέχοντες όχι μόνο να βιώσουν έναν τρόπο ζωής που μειώνει το αποτύπωμα στον πλανήτη, αλλά θα θέλαμε να μετρήσουν και να αναλύσουν την κατανάλωση πόρων στη διάρκεια του ταξιδιού.

Για να πετύχουν το στόχο αυτό, προτείνουμε να οργανώσετε πρώτα μια συνεδρία πάνω στο θέμα του οικολογικού αποτυπώματος στο ξεκίνημα του Ταξιδιού. Μπορεί να ξεκινά με μια υπενθύμιση και μια συζήτηση γύρω από την έννοια. Ρωτήστε τους συμμετέχοντες πώς ένιωσαν όταν είδαν τα αποτελέσματα στο μετρητή αποτυπώματος πριν το Ταξίδι. Δυσκολεύτηκαν να δώσουν απαντήσεις; Πού κατατάσσονται τα αποτελέσματά τους σε σύγκριση με τους εθνικούς μέσους όρους στην Ευρώπη, στις χώρες τους, στην Αμερική;

Έπειτα μπορείτε να ορίσετε μαζί πώς η κατανάλωση πόρων και η παραγωγή απορριμμάτων στη διάρκεια του Ταξιδιού μπορεί να μετρηθεί σε καθημερινή βάση από τους συμμετέχοντες. Βοηθήστε τους να ορίσουν έξυπνους δείκτες και τρόπους για να συλλέξουν την πληροφορία που χρειάζονται, αναλόγως με την τοποθεσία και τον διαθέσιμο εξοπλισμό. Για παράδειγμα, η κατανάλωση νερού μπορεί να μετρηθεί χρησιμοποιώντας μετρητή νερού ή υπολογίζοντας τον όγκο νερού που καταναλώνεται από την ομάδα μέσα στη στέρνα ( ή άλλο τύπο δεξαμενής νερού). Ο ηλεκτρισμός μπορεί να μετρηθεί με μετρητή ρεύματος. Για το μαγείρεμα, ο όγκος του αερίου ή το βάρος των καυσόξυλων μπορεί να καταγραφεί, ενώ μια άλλη ομάδα συμμετεχόντων μπορεί να ζυγίσει τα απορρίμματα (πλαστικά, χαρτί, γυαλί, μη-ανακυκλώσιμα σκουπίδια) που παράγονται από την κοινότητα.

( Σημείωση: Ως συντονιστική ομάδα, θα πρέπει να προβλέψετε τις ανάγκες για να μπορέσουν οι συμμετέχοντες να συγκεντρώσουν την πληροφορία. Εάν δεν καταφέρετε να έχετε τα απαραίτητα εργαλεία και εξοπλισμό, οι συμμετέχοντες δεν θα μπορέσουν να μετρήσουν τίποτε).

Μπορείτε ακόμη να κάνετε μια εκτίμηση της βιωσιμότητας της διατροφής σας στη διάρκεια του Ταξιδιού ζητώντας από τους συμμετέχοντες να συλλέξουν πληροφορίες σχετικά με την προέλευση του φαγητού και εάν είναι βιολογικό ή όχι. Αυτό θα τους βοηθούσε επιπλέον να αντιληφθούν γιατί μερικά προϊόντα διατροφής αποκλείονται από το τραπέζι των γευμάτων στη διάρκεια του Ταξιδιού.

Τελικά, στο τέλος του ταξιδιού ή μετά την επιστροφή των συμμετεχόντων, η συγκεντρωμένη πληροφορία πρέπει να συγκριθεί με την υπάρχουσα πληροφορία για την Ευρωπαϊκή Ένωση. Για παράδειγμα στη διάρκεια του Ταξιδιού στην Ετεροτοπία στην Πορτογαλία το 2018, 3 φορές λιγότερο νερό καταναλώθηκε και παράχθηκαν 4 φορές λιγότερα πλαστικά απορρίμματα από το μέσο όρο ενός Ευρωπαίου πολίτη στη διάρκεια ίσου χρόνου ( δες πίνακα παρακάτω).

Πιστεύουμε ότι ακολουθώντας αυτή τη διαδικασία ( εισάγοντας στην έννοια του οικολογικού αποτυπώματος πριν το Ταξίδι + αφιερώνοντας ένα εργαστήριο στο θέμα στο ξεκίνημα του Ταξιδιού + συγκεντρώνοντας την πληροφορία σε όλη τη διάρκεια της διαδρομής + αναλύοντάς την στο τέλος του προγράμματος) επιτρέπεται στους συμμετέχοντες να αντιληφθούν πράγματι ποια είναι τα θέματα που διακυβεύονται και κινητοποιούνται να δράσουν επιστρέφοντας σπίτι. Από παιδαγωγική σκοπιά, είναι ακόμη εξαιρετική ευκαιρία να τους εισάγετε στην επιστημονική προσέγγιση και να εγείρετε την κριτική τους σκέψη.

Εάν χειριστείτε αυτήν την πλευρά του Ταξιδιού με φροντίδα, θα σας προμηθεύσει με πληροφορία όπως ο παρακάτω πίνακας και το διάγραμμα που μπορούν να χρησιμεύσουν για να βελτιώσετε τα επόμενα Ταξίδια και για ευαισθητοποίηση ή εκπαιδευτικές συναντήσεις που πιθανόν να τρέξετε στο μέλλον.

Παράδειγμα 1: Αποτελέσματα της άσκησης του οικολογικού αποτυπώματος που έγινε στη διάρκεια του Ταξιδιού στην Ετεροτοπία που οργανώθηκε στη Νότια Πορτογαλία το 2018

Παράδειγμα 2: Αποτελέσματα ανάλυσης της προέλευσης του φαγητού στη διάρκεια του Ταξιδιού στην Ετεροτοπία που οργανώθηκε στην Πορτογαλία το 2018.

Μπορεί να δυσκολευτούν οι συμμετέχοντες να μεταφέρουν με πραγματικούς όρους τη νέα τους εμπειρία του οικο-λογικού τρόπου διαβίωσης μαζί τους σπίτι και να κάνουν εφαρμογή των τεχνικών που έμαθαν ώστε να αλλάξουν καθημερινές συνήθειες ( ειδικά εάν ζουν στην πόλη).

Για να τους βοηθήσετε βρίσκουμε χρήσιμο να κάνετε μια σύντομη συνεδρία πάνω στο τί πρακτικές αλλαγές μπορεί ο καθένας να φέρει στη ζωή του ώστε να μειώσει το προσωπικό του οικολογικό αποτύπωμα.

Σε προηγούμενα Ταξίδια, για παράδειγμα, κάναμε μια άσκηση ιδεοκαταιγισμού( brainstorming) σε μικρές ομάδες για μερικά θέματα όπως νερό, ενέργεια, απορρίμματα, τροφή και ταξίδι. Με χαρτί και μολύβια που τους δόθηκαν σημείωναν όσα προέκυπταν εντός της ομάδας τους και έπειτα τα παρουσίασαν σε ολόκληρο το γκρουπ.

Αυτό θα βοηθήσει τους συμμετέχοντες να συνδέσουν την εμπειρία του Ταξιδιού με την πραγματικότητά τους. Μπορεί να είναι αποφασιστική σημασίας για το έργο να έχει επίδραση. Για το λόγο αυτό, σας προτείνουμε να είστε πρακτικοί και ρεαλιστικοί το δυνατόν περισσότερο στη διάρκεια της συνεδρίας.

Για να ολοκληρώσετε τον κύκλο, προσπαθήστε το κατά δύναμιν να αντισταθμίσετε τις αρνητικές οικολογικές επιδράσεις του ταξιδιού γιατί θα υπάρχουν, ακόμη κι αν βάλατε τα δυνατά σας να το μειώσετε, και δεν θα ήταν έντιμο να το παραβλέψετε.

Το να φτάσετε στην τοποθεσία θα έχει το μεγαλύτερο βάρος οικολογικού αντίκτυπου, γιατί οι περισσότεροι συμμετέχοντες θα ταξιδέψουν πιθανότατα με αεροπλάνο ( καθώς είναι πιο βολικό και συχνά επίσης πιο φτηνό από άλλα μέσα). Το να μειώσετε αυτό το αντίκτυπο είναι βασικά δύσκολο, καθώς τα ταξιδιωτικά έξοδα αλλά και ο ταξιδιωτικός χρόνος, συχνότατα, περιορίζονται από τις επιχορηγήσεις. Σαν λύση προτείνουμε να αποζημιώσετε γι’ αυτή την αρνητική επίδραση με το να φυτέψετε δέντρα στην τοποθεσία, για παράδειγμα, που με τα χρόνια θα απορροφήσουν και διορθώσουν την ποσότητα διοξειδίου άνθρακα του οποίου έχει γίνει εκπομπή ή με το να υποστηρίξετε άλλα έργα που συμψηφίζουν τον άνθρακα.

Πρακτικά, προσπαθήστε να υπολογίσετε την απόσταση που διανύθηκε από όλους τους συμμετέχοντες για το Ταξίδι και την ποσότητα του εκπεμπόμενου διοξειδίου του άνθρακα. Έπειτα ορίστε τί θα μπορούσε να γίνει για να αντισταθμιστεί και αναλάβετε δράση.

Για παράδειγμα, οι συμμετέχοντες από την Ελλάδα, την Ιταλία, τη Γαλλία και την Πορτογαλία διένυσαν για το Ταξίδι στην Ετεροτοπία που οργανώσαμε στην Πορτογαλία τον Ιούνιο του 2018 στο σύνολο 115041 χλμ (πήγαινέλα). Γι αυτά, 19.1 τόνοι διοξειδίου του άνθρακα εκπέμφθηκαν. Υπολογίσαμε ότι θα χρειαζόταν να φυτέψουμε 191 δέντρα χρησιμοποιώντας τη συντηρητική μετατροπή του 1 τόνου CO2 ανά 10 δέντρα. Κάποια έχουν φυτευτεί στην τοποθεσία στη διάρκεια του Ταξιδιού και τα υπόλοιπα σε μια ανοιχτή εκδήλωση φυτέματος δέντρων το Νοέμβρη του 2018.