“ Όλα μέσα από το παιχνίδι, αλλά όχι για το παιχνίδι “.

Οι δραστηριότητες για να σπάσει ο πάγος, να τονωθούν οι συμμετέχοντες και να καλλιεργηθεί το ομαδικό πνεύμα ( συνοχή της ομάδας) θα σας βοηθήσουν ώστε εδραιώσετε και να διατηρήσετε μια θετική ατμόσφαιρα στην ομάδα συμπεριλαμβάνοντας και τους πιο ντροπαλούς.

Σας συμβουλεύουμε να ξεκινήσετε το Ταξίδι σας με δραστηριότητες brise-glace (σπάει ο πάγος) επιτρέποντας στους συμμετέχοντες να μάθουν τα ονόματα όσων δε γνωρίζουν, να βρουν την θέση τους στην ομάδα και να αντιληφθούν τα κίνητρα των υπολοίπων να συμμετέχουν στο πρόγραμμα. Στοχεύστε σε ψυχαγωγικές δραστηριότητες οι οποίες θα βοηθήσουν τους συμμετέχοντες να γνωριστούν σε μια φιλική ατμόσφαιρα με σεβασμό στην προσωπικότητα, τις ευαισθησίες και του πιθανούς φόβους του καθένα.

Λάβετε υπ`όψη ότι το να “σπάσει ο πάγος” είναι μια πολύπλοκη διαδικασία η οποία θα έχει άμεσο αντίκτυπο, θετικό ή αρνητικό, στη δυναμική της ομάδας και στην εμπειρία που θα βιώσει το κάθε μέλος της. Για αυτό το λόγο, αφιερώστε χρόνο ώστε να διαλέξετε κατάλληλες δραστηριότητες για την ομάδα, πάντα σε σχέση με τα άτομα που την απαρτίζουν, στηριζόμενοι στις πληροφορίες που θα έχετε ήδη συλλέξει κατά την διάρκεια των συναντήσεων της προετοιμασίας.

Οι δραστηριότητες οικοδόμησης της ομάδας θα σας επιτρέψουν να περάσετε σε μια επόμενη φάση, συνιστούν κατά κάποιο τρόπο δραστηριότητες “αφύπνισης” της ίδιας της ομάδας.

Από την εμπειρία μας, οι δεσμοί αναπτύσσονται πιο εύκολα ανάμεσα στους συμμετέχοντες όταν αυτοί δραστηριοποιούνται μαζί γύρω από μια συγκεκριμένη δράση παρά κατά την διάρκεια τυπικών παρουσιάσεων που έχουν ως στόχο να γνωριστούν καλύτερα. Σας συμβουλεύουμε επομένως να οργανώσετε πρακτικές δραστηριότητες μέσω των οποίων οι συμμετέχοντες θα έρθουν σε επαφή και θα γνωριστούν φυσικά απασχολούμενοι σε ένα κοινό στόχο. Φαινομενικά ανώδυνες, αυτές οι δραστηριότητες θα έχουν κατά πάσα πιθανότητα μεγαλύτερο αντίκτυπο στην δυναμική της ομάδας απ ότι να κάνετε κύκλους έκφρασης όπου οι συμμετέχοντες καλούνται να μιλήσουν για τους ίδιους μπροστά στην υπόλοιπη ομάδα.

Ας προσθέσουμε εδώ ότι όσο περισσότερο μια δραστηριότητα έχει συγκεκριμένο στόχο, εύκολα αναγνωρίσιμο από τους συμμετέχοντες τόσο περισσότερο θα επενδύσουν σε αυτή και θα επωφεληθούν. Μπορείτε για παράδειγμα ν προτείνετε ένα εργαστήριο κατασκευής παγκακίων από ξύλα από παλέτες τα οποία θα συμπεριληφθούν στον εξοπλισμό της κατασκήνωσης. Εκτός από την βελτίωση της κοινοτικής ζωής, το εργαστήριο θα επιτρέψει στους συμμετέχοντες να αισθανθούν σα στο σπίτι τους και θα τους ενθαρρύνει να αναλάβουν τη φροντίδα των κοινόχρηστων χώρων.

Οι δραστηριότητες σπάει ο πάγος και χτίσιμο ομάδας όπως και τα παιχνίδια συνεργασίας και η μουσική τα συστήνουμε ανεπιφύλακτα ώστε να δημιουργήσετε και να διατηρήσετε μια θετική δυναμική της ομάδας καθ όλη την διάρκεια του ταξιδιού.

οι δραστηριότητες ενεργοποίησης της ομάδας είναι τελικά η ευκαιρία να δώσουμε ρυθμό στην ημέρα και να διατηρήσουμε την ενέργεια της ομάδας σε ένα ικανοποιητικό επίπεδο. Φροντίστε να τις προσαρμόσετε στο ημερήσιο πρόγραμμα σύμφωνα με τη διάθεση και το βαθμό κούρασης της ομάδας. Αναρωτηθείτε απλώς το εξής: “Τι χρειάζεται αυτή τη στιγμή η ομάδα;” Να κινηθεί, να δραστηριοποιηθεί, να μπει σε κίνηση σωματικά, μετά από μια παρατεταμένη πνευματική εργασία; Ή αντίθετα, χρειάζεται μια ήρεμη δραστηριότητα για να χαλαρώσει, αναπνεύσει να επανασυνδεθούν τα μέλη μεταξύ τους ή με το οικείο τους περιβάλλον;

Ιδανικά, παροτρύνετε τους ίδιους τους συμμετέχοντες να αναλάβουν κάποιες από τις δραστηριότητες ενεργοποίησης.Αυτό θα τους επιτρέψει από τη μια πλευρά να δοκιμαστούν στην εμψύχωση της ομάδας και από την άλλη μια ευκαιρία να τους ευαισθητοποιήσετε όσο αφορά στην δυναμική της ομάδας.

Η κοινωνική καινοτομία είναι ένα τεράστιο ζήτημα. Υπάρχουν τόσοι διαφορετικοί τρόποι να την κάνει κάποιος πράξη όσοι και οι εμπλεκόμενοι φορείς. Κάποιοι τρόποι θα αγγίξουν κάποιους-κάποιες και όχι κάποιους-ες άλλους-ες και τούμπαλιν.

Γι αυτό το λόγο επιλέξαμε στα Ταξίδια μας να δώσουμε το λόγο σε πρόσωπα που έχουν επενδύσει σε διαφορετικά εγχειρήματα, έχοντας ο καθένας διαφορετική προσέγγιση στη θεματολογία στην οποία εμπλέκεται, στην ηθική, τις πρακτικές, τις πεποιθήσεις. Πιστεύουμε στις επιπτώσεις αυτών των κατ'ιδίαν συναντήσεων” και των άμεσων αλληλεπιδράσεων με τους συμμετέχοντες και στην σημασία μιας τίμιας και ειλικρινούς επικοινωνίας ανάμεσα στα άτομα κυρίως σε θέματα τόσο πολύπλοκα όπως η κοινωνική αλλαγή.

Είμαστε πεπεισμένοι ότι είναι η συνάντηση με μοναδικά άτομα με εμπνευσμένες αφηγήσεις και με ασυνήθιστες ιστορίες η οποία γεννάει την έμπνευση στους συμμετέχοντες. Μερικές ιστορίες μπορούν να εμπλουτίσουν σημαντικά την εμπειρία τους βραχυπρόθεσμα, μεσοπρόθεσμα ή μακροπρόθεσμα.

Γι'αυτό σας συνιστούμε να αφιερώσετε χρόνο να βρείτε τους κατάλληλους συνομιλητές με ενδιαφέρουσες αφηγήσεις, γνώσεις και εμπειρίες να μοιραστούν και κυρίως να έχουν την επιθυμία να το πράξουν με ανθρώπους που δεν έχουν προγενέστερη εμπειρία πάνω στη θεματική.

(cf. κεφάλαιο 3. “Τι πόρους χρειαζόμαστε για να πραγματοποιήσουμε ένα "Ταξίδι στην Ετεροτοπία;”).

Είναι πιθανό ότι οι συνεργάτες όσο μεγαλύτερο κίνητρο έχουν από το Ταξίδι στη Ετεροτοπία (επειδή μοιράζονται τους ίδιους στόχους, την ίδια ηθική και τις ίδιες αξίες) τόσο περισσότερο θα εμπλακούν στο μοίρασμα των γνώσεων τους, των γνώμων τους και την οπτική τους γωνία με την ομάδα. Καλό είναι να τους στηρίξετε σε αυτή τους την προσπάθεια ώστε να υποδεχτούν την ομάδα

στις καλύτερες συνθήκες, να ενσωματωθούν με τα μέλη της ομάδας και να ετοιμάσουν όσο καλύτερα τα καταλληλότερα εργαστήρια.

Αν και το Ταξίδι στην Ετεροτοπία δεν είναι επαγγελματική κατάρτιση σε κάποιο συγκεκριμένο πεδίο, συνιστούμε να προσφέρετε εργαστήρια που θα τροφοδοτούν στους συμμετέχοντες την ανάγκη τους για απόκτηση γνώσεων και δεξιοτήτων

Σχεδιάστε την διαχωριστικά γραμμή μεταξύ των “άτυπες συναντήσεις εργασίας” και “εργαστηρίων”. Οι προσδοκίες των συμμετεχόντων θα είναι διαφορετικές για κάθε μια από αυτές τις δραστηριότητες. Α “εργαστήριο” πρέπει να έχει καθαρό παιδαγωγικό στόχο. Πρωτίστως, έχει κύριο στόχο την μετάδοση θεωρητικής γνώσης ή να διδάξει κάποια συγκεκριμένη δραστηριότητας στους συμμετέχοντες. Από την άλλη μεριά, οι “άτυπες συναντήσεις εργασίας” μπορούν να θεωρηθούν ως συλλογική εργασία προς όφελος του οργανισμού υποδοχής (δείτε παρακάτω παράγραφο). Και οι δύο περιπτώσεις είναι μια πηγή γνώσεων για τους συμμετέχοντες, αλλά θα είναι ο σκοπός του εργαστηρίου αν αυτό αποτελέσει παρενέργεια της εκπαίδευσης.

οσο αφορά τα εργαστήρια, η πρόκληση θα είναι να τα σχεδιάσετε με τρόπο ώστε να είναι τόσο ζωηρά και λαμπερά“ όσο εκπαιδευτικά και διορατικά. Όλες οι μέθοδοι και οι παιδαγωγικές προσεγγίσεις είναι ευπρόσδεκτες εφόσον ικανοποιούν αυτές τις απαιτήσεις. Μπορείτε είτε να χρησιμοποιήσετε μια “συνέντευξη”, έναν “κύκλο μοιράσματος, μια θεωρητική εισαγωγή πάνω σε κάποιο θέμα που ακολουθείτε από μια πρακτική επίδειξη, ένα παιχνίδι ρόλων ή άσκηση προσομοίωσης, μια καλλιτεχνική δραστηριότητα, μια επίδειξη μιας τεχνικής σε έναν εργασιακό χώρο (κεραμοποιείο, τέχνη και χειροποίητα, γαλακτοκομεία κ.α.). Όσο πιο ενεργοί είναι οι συμμετέχοντες κατά τη διάρκεια της δραστηριότητας τόσο περισσότερο θα το θυμούνται.

Για να εξασφαλίσετε την ποιότητα ενός εργαστηρίου, ζητήστε από τους εκπαιδευτές /εξωτερικούς συνεργάτες να συμπληρώσουν ένα έγγραφο όπου θα περιγράφουν την συνεδρία τους: τον εκπαιδευτικό στόχο, την χρησιμοποιούμενη μέθοδο, το σύνολο του απαιτούμενου χρόνου, το απαιτούμενο εκπαιδευτικό υλικό κτλ. Έτσι θα μπορείτε να οργανώσετε το Ταξίδι σε ότι αφορά στο υλικοτεχνικό υλικό, να εισαγάγετε τους συμμετέχοντες στην συνεδρία και να απαντήσετε στις ερωτήσεις τους.

Αν μπορείτε να το στηρίξετε, καλό είναι να δώσετε χώρο και “σε ανεπίσημες και σε άτυπες συναντήσεις μεταξύ των συμμετεχόντων και των εκπαιδευτών, Με αυτόν τον τρόπο, οι συμμετέχοντες θα επωφεληθούν τόσο από ένα δομημένο εργαστήρι (με δομημένο σχέδιο, συγκεκριμένο θέμα και λεπτομερής πληροφορίες πάνω σε ένα συγκεκριμένο θέμα) όσο και από άτυπες συζητήσεις οι οποίες θα τους επιτρέψουν να συνδεθούν με πιο οικείο τρόπο και να αγγίξουν άλλες θεματικές που άπτονται των ενδιαφερόντων τους, να θέσουν πιθανές ερωτήσεις ή θέσουν πιο προσωπικές θεματικές.

Ιδανικά, οι εξωτερικοί εκπαιδευτές που προσκαλείτε να δώσουν μια συνεδρία καλό είναι να μένουν μερικές μέρες με την ομάδα, ώστε να μπορέσουν καλύτερα να κατανοήσουν τις ιδιαιτερότητες του κοινού τους, να συνδεθούν με τους συμμετέχοντες ώστε να ανοίξουν συζήτηση μετά την συνεδρία. Οι περισσότεροι από αυτούς δεν θα έχουν την διαθεσιμότητα να μείνουν για πολύ (σε περίπτωση που δεν μένους στο χώρο), αλλά νοιώστε άνετα να τους το ζητήσετε! Όταν συμβαίνει , συνήθως έχει θετικά αποτελέσματα.

Τα δομημένα εργαστήρια (όπως περιγράφονται παρακάτω) μπορούν να είναι ένα εξαιρετικό εργαλείο, αλλά υπάρχουν πολλά περισσότερα! Ένας άλλος καλός τρόπος για να ανακαλύψετε τη ζωή των κοινωνικών λειτουργών είναι να δουλέψετε μαζί τους για κάτι που χρειάζεται να κάνουν.

Η δραστηριότητα που μπορεί να έχουν μπορεί να μην είναι και η πιο φανταχτερή αλλά θα μπορούσε να είναι αντιπροσωπευτική της καθημερινής τους εργασίας. Για παράδειγμα, προτείνουμε να καθαρίσετε ένα κομμάτι στο χωράφι ενός αγρότη, να κάνετε κάποια δραστηριότητα για παιδιά αν επισκέπτεστε ένα εναλλακτικό σχολείο, να συμμετέχετε στην κουβάλημα πετρών από ένα μέρος σε ένα άλλο ή να καθαρίσετε ένα παλιό κτήριο σε κάποια νεοσύστατη οικοκοινότητα.

Αυτές οι δραστηριότητες θα απομονώσουν την έννοια της κοινωνικής καινοτομίας και τα διάφορα παρακλάδια της. Θα βοηθήσει τους συμμετέχοντες να σχηματοποιήσουν την σημασία της σε πρακτικό επίπεδο και να νοιώσουν πιο κοντά στους ανθρώπους που θα συμπράξουν. Μπορούν επίσης να φέρουν περισσότερα πολιτιστικά και πολιτικά κίνητρα για να εμπλουτίσουν και να πυροδοτήσουν το Ταξίδι.

Μετά τη δραστηριότητα, στηρίξτε τους συμμετέχοντες στην προσπάθειά τους να χρησιμοποιήσουν τις γνώσεις προτείνοντας ιδέες για προβληματισμό Δώστε χώρο για προσωπική σκέψη και προτείνετε μια ομαδική συζήτηση από καιρό σε καιρό ώστε να βοηθήστε στη αναγνώριση της αποκτηθείσας γνώσης.

Στο Ταξίδι στην Ετεροτοπία, οι συμμετέχοντες θα μάθουν πολλά ο ένας με τον άλλο. Θα συναντήσουν Ανθρώπους από διαφορετικές χώρες, διαφόρων ηλικιών, ενδιαφέροντα και συνήθειες, όπου όλοι θα μοιραστούν την επιθυμία να ανοίξουν νέες πραγματικότητες και ανθρώπους. από όπου κι αν προέρχονται, ένα σταθερό χαρακτηριστικό μεταξύ όλων μπορεί να είναι η ανάγκη τους για γνώση και πειραματισμό.

Μετά τις πρώτες μέρες εξοικείωσης, έρχονται όλοι πιο κοντά, αρχίζουν να έχουν περισσότερες συζητήσεις εκτός πλαισίου και ανοίγονται στου άλλους. Είναι τότε που τα προσωπικά τους ενδιαφέροντα, χόμπι, δραστηριότητες και πρακτικές έρχονται στο φως. Καταλαβαίνουν ότι έχουν πολλά κοινά σημεία και ότι μπορούν να μάθουν πολλά από τους άλλους.

Η ανταλλαγή γνώσεων είναι η αναμενόμενη συνέχεια στην μεταξύ τους γνωριμία. Μετά από λίγο τα άτομα μπορεί να αρπάξουν αυθόρμητα το βιολί για πρωτη φορά, να κάνουν γιόγκα, να κάνουν βόλτες ώστε να εξερευνήσουν τον περίγυρο ή να συζητήσουν για την Περμακουλτούρα. Μπορεί να δείτε ένα παιχνίδι κάποιας χώρας να παίζετε από διαφορετικούς ανθρώπους κάθε μέρα ή να δημιουργείτε μια συνταγή από την ανταλλαγή συμβουλών μαγειρικής. Παρόμοια, μπορεί οι περισσότεροι από τους συμμετέχοντες μαζεύονται σε ένα συγκεκριμένο μέρος της γύρω φύσης, όπου για ώρες συζητούν πάνω σε θέματα που πηγάζουν από την δραστηριότητες της ημέρας. Υπάρχει κάτι θαυμαστό στην επιθυμία των ανθρώπων με περισσότερες γνώσεις πάνω σε κάποιο θέμα στο να μιλάνε για αυτό σε ανθρώπους που δεν ξέρουν τίποτα ή λιγότερα από αυτούς, οι οποίοι ακούνε με πάθος και το αξιοποιούν στο έπακρο.

Αυτές οι ανταλλαγές γνώσεων και τεχνογνωσίας μεταξύ των συμμετεχόντων είναι πολύ πιθανό να συμβούν αυθόρμητα, με πρωτοβουλία κάποιων μελών της ομάδας που είναι ήδη συνηθισμένοι να μοιράζονται την γνώση που κατέχουν και/ή έχουν αυτοπεποίθηση των δεξιοτήτων τους. Ωστόσο, ορισμένοι συμμετέχοντες ενδέχεται να δυσκολεύονται να εντοπίσουν τις ικανότητες που μπορούν να μοιραστούν από μόνοι τους. Ίσως χρειαστεί να τους βοηθήσετε να αναγνωρίσουν τα δικά τους ταλέντα, τότε θα νιώσουν πιο άνετα με την υποβολή μιας επιπλέον δραστηριότητας για την ομάδα. Γι αυτό , σας συνιστούμε να εφαρμόσετε στην αρχή του Ταξιδιού μια δραστηριότητα που αναδεικνύει τα ταλέντα και τα ενδιαφέροντα των συμμετεχόντων.

Για να κάνετε ευκολότερα τα πράγματα, σας προτείνουμε να δημιουργήσετε έναν πίνακα ανταλλαγής γνώσεων όπου οι συμμετέχοντες θα μπορούν να οργανώσουν μικρές δραστηριότητες μεταξύ τους για ένα ή και περισσότερα άτομα. Οι συμμετέχοντες θα μπορούν να σημειώσουν εκεί τον τίτλο της δραστηριότητας που θα ήθελαν να προσφέρουν με μια μικρή περιγραφή, την διάρκεια και τον αριθμό των ατόμων που μπορούν αν συμμετέχουν. Όποιος ενδιαφέρετε για κάποιο εργαστήριο αναγράφει το όνομά του.

Αυτές οι δραστηριότητες ανταλλαγής γνώσεων είναι πολύ σημαντικές για το Ταξίδι. Απαντούν στην ανάγκη των συμμετεχόντων να έρθουν πιο κοντά με του υπόλοιπους και να πειραματιστούν με ενδιαφέρουσες δραστηριότητες που δεν περιλαμβάνονται στο πρόγραμμα του Ταξιδιού. Σύμφωνα με τον σκοπό του Ταξιδιού, δίνουν την δυνατότητα σε ανθρώπους από διαφορετικά μέρη νε έρθουν πιο κοντά και να καταλάβουν ότι όλοι έχουν τις ίδιες ανάγκες, ανησυχίες και παρορμήσεις να πειραματιστούν και να ζήσουν.

Για να επιτρέψετε να συμβεί αυτή η μαγεία, μην υπερφορτώσετε την ημέρα με δραστηριότητες και εξοικονομείστε χρόνο στο πρόγραμμα. Οι συμμετέχοντες δεν θα μπορούν να μοιραστούν μεταξύ τους αν είναι πολύ κουρασμένοι ή αν δεν υπάρχει χρόνος για την έκρηξη αυθορμητισμού τους. Η εξεύρεση ισορροπίας δεν θα είναι εύκολη, αλλά εάν συνεχίζετε να το σκέφτεστε κατά το σχεδιασμό του Ταξιδιού, θα πρέπει να αντιμετωπίσετε την πρόκληση.

Επιπρόσθετα, δεν πρέπει ποτέ να υποτιμάτε τη δύναμη μιας ελεύθερης ημέρας!

Πρώτα απ`όλα, βεβαιωθείτε ότι οι συμμετέχοντες είναι ανήμεροι για το γεγονός ότι θα έχουν μια ελεύθερη μέρα χωρίς καθήκοντα, δραστηριότητες και οδηγίες, έτσι στιγμές εξάντλησης θα γνωρίζουν ότι θα έχουν την ευκαιρία να ξεκουραστούν.

Σας προτείνουμε να προσφέρετε μια ελεύθερη μέρα κάθε εβδομάδα και “όχι αργότερα από 6-7 μέρες”. Συνήθως, το επίπεδο ενέργειας και το κίνητρο των συμμετεχόντων είναι υψηλό τις πρώτες ημέρες, γιατί όλα είναι καινούργια και συναρπαστικά. Αλλά θυμηθείτε ότι αυτή είναι επίσης η περίοδος προσαρμογής για την οποία καταναλώνουν πολύ ενέργεια ώστε να προσαρμοστούν στο περιβάλλον, στην ομάδα, να βρουν τον ρυθμό τους και άνεση στη “ζώνη μη-άνεσης”. Σύντομα θα χρειαστούν “ξεκούραση”, μια διακοπή από την δυναμική, ίσως κάποιο προσωπικό χρόνο ή χώρο για ανακαλύψεις που δεν προβλέπονται από το πρόγραμμα.

Την επόμενη μέρα της ενδιάμεσης αξιολόγησης μπορεί να είναι μια ευκαιρία να εισάγετε την ελεύθερη μέρα: οι συμμετέχοντες μπορούν να έχουν μια μέρα ανάσας μετά από μια συναισθηματική και ενεργειακά καταναλωτική δραστηριότητα. Μπορεί επίσης να σπάσει την αρνητική δυναμική και να θέσει τα πράγματα σε μια προοπτική: συγκρούσεις και προβλήματα που μπορεί να φαντάζουν βαριά στη διάρκεια μιας δραστηριότητας μπορούν να χαλαρώσουν μόνο με το να «κάνουν ένα διάλειμμα».

Μια ελεύθερη μέρα για τους συμμετέχοντες μπορεί επίσης να είναι μια καλή στιγμή για ους διοργανωτές να επαναφορτίσουν τις μπαταρίες τους και να ξαναελέξουν τα πάντα -εφοδιασμό, οικονομικά, δραστηριότητες κτλ.- και να ξαναοργανωθούν αν χρειάζεται.

ποτέ μην ξεχνάτε ότι η κατασκήνωση πρέπει να οργανώνετε ακόμα και αυτή τη μέρα. Η ελεύθερη μέρα μπορεί επίσης να είναι μια στιγμή σκέψης , μια ευκαιρία νε παρατηρήσετε εάν η κατασκήνωση μπορεί να οργανωθεί από τους συμμετέχοντες και υπευθυνότητες μπορούν να αναληφθούν χωρίς την δική σας παρέμβαση ή και όχι.

Το Ταξίδι στην Ετεροτοπία είναι επίσης το να ανακαλύψουμε το πλαίσιο στο οποίο οι άνθρωποι αναλαμβάνουν δράση, κατανοώντας ποιά είναι τα τοπικά ζητήματα και συνδέοντάς τα με παγκόσμια κινήματα και ανησυχίες . Για νε έχετε αυτό το στόχο, σας προτείνουμε να οργανώσετε συγκεκριμένες δραστηριότητες για τους συμμετέχοντες να αλληλεπιδράσουν με την τοπική κοινότητα.

Για να συνδέσετε τους συμμετέχοντες με την τοπική κοινότητα και το πλαίσιο, σας συνιστούμε να συμμετάσχετε σε τοπικά γεγονότα που λαμβάνουν χώρα κατά τη διάρκεια του Ταξιδιού και να μεταφέρετε τους συμμετέχοντες σε τοπικούς χώρους που είναι χαρακτηριστικοί της ταυτότητας της περιοχής.

Αυτό θα είναι μια ευκαιρία για τους συμμετέχοντας να:

• καταλάβουν καλύτερα ότι τους είπατε για το τοπικό πλαίσιο χάρη σε μια ευαίσθητη εμπειρία (μια επίσκεψη στην κοντινή πόλη, στην εβδομαδιαία αγορά ή σε μια δημοφιλή γειτονιά της πόλης όπου μένετε θα συμπληρώσει σημαντικά οποιαδήποτε θεωρητική παρουσίαση)
• εμπλακείτε με την τοπική κοινότητα και απολαύστε την ατμόσφαιρα
• ανακαλύψτε στην περιοχή πρωτοβουλίες βασισμένες στους πολίτες
• παρατηρήστε τις τοπικές τάσεις όσον αφορά στην οικολογία, κοινωνική και αλληλέγγυα οικονομία.
• διασκεδάστε.

Πέρα από αυτό, θα τροφοδοτήσει την ανάγκη των συμμετεχόντων να βγουν έξω από την κατασκήνωση για λίγες ώρες (ειδικά εάν η περιήγησή σας είναι μεγάλη και λαμβάνει χώρα σε απομακρυσμένες περιοχές), να απολαύσετε ένα ποτό, να φάτε, να ανακαλύψετε πράγματα το δικό τους τρόπο. Θα είναι επίσης μια ευκαιρία να διευρυνθεί η κοινότητα των ατόμων με τα οποία μπορούν να αλληλεπιδρούν (από τη μικρή κοινότητα στην οποία συμμετέχουν συνεχώς από την αρχή του γύρου).

Αρχικά, κάνετε μια 'έρευνα κατά την διοργάνωση του Ταξιδιού για να δείτε ποιές είναι οι προγραμματισμένες εκδηλώσεις στα περίχωρα την περίοδο του Ταξιδιού: υπάρχει μια αγορά, ένα φεστιβάλ αλληλέγγυας οικονομίας, ένα οικολογικό φεστιβάλ, ένα τοπικό φεστιβάλ που θα μπορούσατε να επισπευτείτε; Υπάρχει ένας χώρος που είναι χαρακτηριστικός της περιοχής που πρέπει να επισκεφθείτε ώστε να κατανοήσουν καλύτερα την ταυτότητα και τη δυναμική του τόπου (για παράδειγμα, μια υπαίθρια αγορά στην οποία συγκεντρώνεται ο κόσμος κάθε μέρα / εβδομάδα);

Ρωτώντας την τοπική κοινωνία (και ειδικά τους συνεργάτες σας στο Ταξίδι) είναι πιθανά ο πιο αποτελεσματικός τρόπος να βρείτε σχετικούς προορισμούς και γεγονότα που να επισκεφτείτε. Παρακολουθήστε τοπικά ημερήσια προγράμματα και ημερήσιες ή διεθνείς ημέρες, όπως η Ημέρα της Γης, η Ημέρα ποδηλάτων, κ.λπ. (εδώ είναι μερικά παραδείγματα: https://en.wikipedia.org/wiki/List_of_environmental_dates): μπορεί να υπάρχει κάποιο γεγονός που να σχετίζεται με τις θεματικές σας κατά τη διάρκεια της παραμονής σας.

Αποφασίστε τότε τι θα μπορούσε να έχει σημασία για τους συμμετέχοντες να πειραματιστούν: Θα θέλατε να βυθιστούν μέσα στην τοπική κοινότητα για λίγες ώρες και να παρατηρήσουν πώς ζουν οι άνθρωποι; να συναντήσετε τοπικούς κοινωνικούς επιχειρηματίες, συνεταιρισμούς, ακτιβιστές; να ανακαλύψετε ένα ευρύ φάσμα κοινωνικών πρωτοβουλιών από εδώ και εκεί; Αν αποφασίσετε να συμμετάσχετε σε μια εκδήλωση που ασχολείται με την κοινωνική και συνεργατική οικονομία, θα είστε μόνο μέρος του ακροατηρίου ή θα εμπλακείτε κατά κάποιο τρόπο (ως ομιλητές κατά τη διάρκεια μιας ομιλίας, ως εθελοντές για να καθαρίσετε οργάνωση εργαστηρίου κλπ.);

Να είστε ανοικτοί για ευκαιρίες, εν τω μεταξύ να ελέγχετε αν ταιριάζουν (και σε ποια έκταση) με τους παιδαγωγικούς και πολιτικούς στόχους σας. Λάβετε υπόψη ότι η θέλησή τους είναι γλωσσικά και υλικοτεχνικά ζητήματα. Από τη μια πλευρά, είναι πολύ πιθανό οι ντόπιοι να μιλούν κυρίως τη μητρική τους γλώσσα για την εκδήλωση που σκοπεύετε να συμμετάσχετε. από την άλλη πλευρά, οι συμμετέχοντες μπορούν εύκολα να χαθούν στην πόλη, απολαμβάνοντας την ελευθερία τους και ξεχνώντας την ομάδα και τις ανάγκες της … (μπορείτε να διαβάσετε περισσότερα για το κεφάλαιο 5.1 Πρακτικές ρυθμίσεις και εφοδιασμός // ").

Αφιερώστε χρόνο πριν πάτε για να εξηγήσετε στους συμμετέχοντες ποιοι είναι οι στόχοι σας (γιατί τους φέρατε) και να τους δώσετε οδηγίες (συμβουλές σχετικά με το πού πρέπει να δώσουν προσοχή, ερωτήσεις για να απαντήσετε, μικρές προκλήσεις που θα αντιμετωπίσουν κατά τη διάρκεια της ημέρας κ.λπ.). Η πρόκληση θα είναι να συμβαδίζουν με τους στόχους του προγράμματος, παρέχοντάς τους τη δυνατότητα να ανακαλύψουν τι συμβαίνει με τον δικό τους τρόπο. οργανώνοντας σωστά, τον χρόνο εκτός της κατασκήνωσης, εντός της τοπικής κοινότητας, θα είναι μια στιγμή κλειδί για το Ταξίδι σας.

* Ποιοι είναι ο σκοπός και το περιεχόμενο μιας δημόσιας εκδήλωσης;

Μια δημόσια εκδήλωση (ή “ανοιχτό σπίτι”) είναι ένα ανθρώπινο σταυροδρόμι, πάνω από το οποίο μπορούν να προκύψουν πολλά ερωτήματα. Είναι μια στιγμή αλληλεπίδρασης που έχει εκπαιδευτικό, συμβολικό και συναισθηματικό αντίκτυπο τόσο στους συμμετέχοντες όσο και στους ανθρώπους που συμμετέχουν. Πρόκειται για μια ευκαιρία ώστε:

• να έρθουν πιο κοντά οι άνθρωποι που είναι μέρος του προγράμματος και της τοπικής κοινότητας.
• να προβληθεί το Ταξίδι και οι στόχοι του.
• να ευαισθητοποιηθούν τα άτομα σε κοινωνικά, οικολογικά και δεοντολογικά ζητήματα.
• να γιορτάσουμε μαζί το γεγονός ότι οι άνθρωποι αναλαμβάνουν δράση για μια πιο δίκαιη και πιο βιώσιμη κοινωνία.

Στην πράξη, πιστεύουμε ότι πρέπει να περιλαμβάνει:

• μια παρουσίαση του Ταξιδιού στην Ετεροτοπία (για να κατανοήσουν οι άνθρωποι ποιοι είστε και τι κάνετε).
• πρακτικές δραστηριότητες (εργαστήρια Do-It-Yourself, πρακτικά εργαστήρια κλπ.)
• συζητήσεις σε κοινωνικά ή οικολογικά θέματα (αξιοποιώντας στο έπακρο τα διαφορετικά υπόβαθρα και επομένως τις απόψεις τους)
• ψυχαγωγικές δραστηριότητες (ιδανικά για όλες τις ηλικίες, συμπεριλαμβανομένων των παιδιών και των εφήβων)
• μια συναυλία ή μια καλλιτεχνική παράσταση για τους ανθρώπους να απολαμβάνουν και να γιορτάζουν.

Σχεδιάστε το σύμφωνα με τις ανάγκες της ομάδας σας, τους υπάρχοντες πόρους, το κοινό σας και τις περιστάσεις σε τοπικό επίπεδο. Αναλογιστείτε ποιες θα είναι οι δραστηριότητες που θα απολαύσουν οι γύρω άνθρωποι και πώς θα τους προσφέρετε τις γνώσεις και την πρακτική μεταξύ των ίσων. Μην ξεχνάτε ότι δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε αυτό που σκοπεύετε να προσφέρετε (μπορεί να είναι μια νέα πρακτική που απευθύνεται στην περιοχή) και ότι θα πρέπει να προσαρμόσετε τα περιεχόμενα και τις μεθόδους σε αυτούς.

Να είστε ευρηματικοί και να υιοθετείτε παιχνιδιάρικες και διαδραστικές προσεγγίσεις για να αντιμετωπίζετε σοβαρές ανησυχίες. Για παράδειγμα, οργανώστε μια δημόσια προβολή για να αντιμετωπίσετε ζητήματα βιωσιμότητας, τα οποία θα ακολουθήσουν οι συζητήσεις για την οικολογία. Ζητήστε τη φαντασία των ανθρώπων να επανασχεδιάσουν την περιοχή τους μαζί και να επισημάνουν σε ένα συνεργατικό χάρτη τις προσωπικές τους απόψεις και σκέψεις για το μέλλον. Ορίστε μια συζήτηση μεταξύ των συμμετεχόντων του Ταξιδιού και των ντόπιων σχετικά με πρακτικές λύσεις για την καταπολέμηση της εγκατάλειψης της υπαίθρου. προσφέρουν πρακτικά εργαστήρια με άτομα που εμπλέκονται σε οικολογικές κοινότητες, άτομα που εργάζονται για διαχείριση υδάτων ή αποβλήτων, τοπικοί ακτιβιστές για την διάσωση παραδοσιακών σπόρων κ.λπ.

* Πότε πρέπει να το οργανώσετε;

Από την εμπειρία μας, σας προτείνουμε να οργανώσετε τουλάχιστον δύο δημόσιες εκδηλώσεις κατά τη διάρκεια ενός Ταξιδιού:

• ένα πρώτο μετά το πρώτο μισό του Ταξιδιού (έτσι ώστε η ομάδα να είναι ήδη συνδεδεμένη και να μπορεί να διαχειριστεί επαρκώς τις διάφορες δραστηριότητες και τις ρυθμίσεις που απαιτούνται σε κάθε μέρος) σε κάποιον χώρο που είναι σημαντικός για εσάς σε αυτό το στάδιο του Ταξιδιού (για παράδειγμα, στο πλαίσιο της οργάνωσης που φιλοξένησε την ομάδα την περασμένη εβδομάδα, και που θα αφήσετε σύντομα).
• μια τελική εκδήλωση για να κλείσει το Ταξίδι.

Εκτός από τους προαναφερθέντες στόχους της εκδήλωσης, η Τελική Εκδήλωση θα αποτελέσει την ευκαιρία να «εξεταστεί το μέλλον», να διαδοθούν τα αποτελέσματα του Ταξιδιού μεταξύ των ανθρώπων που μπορούν να συνεισφέρουν στη διατήρηση και προώθηση των δραστηριοτήτων και των παραγόμενων έργων. Ως εκ τούτου, θα πρέπει να στοχεύσετε μέλη της τοπικής κοινότητας, άλλους επαγγελματίες και οργανισμούς που εργάζονται στον κοινωνικό τομέα και εκπροσώπους των μέσων ενημέρωσης, των υπευθύνων για τη λήψη αποφάσεων και των πολιτικών.

* Πώς να προσεγγίσετε και να προσελκύσετε την τοπική κοινότητα;

Πρώτα, ανακαλύψτε ποια θέματα ενδιαφέρουν τόσο την ομάδα σας όσο και την τοπική κοινότητα, ώστε οι ντόπιοι να ενδιαφερθούν για την εκδήλωσή σας. Αυτό θα πρέπει να γίνει πολύ πριν από τη διοργάνωση του Ταξιδιού, όταν το σχεδιάζετε με την υποστήριξη των τοπικών σας συνεργατών (που γνωρίζουν το τοπικό πλαίσιο και τις ανησυχίες και τις συνήθειες των ανθρώπων).

Στη συνέχεια, σας προτείνουμε να κάνετε μια ανάλυση ενδιαφερομένων και να επιλέξετε κατάλληλα τις στρατηγικές επικοινωνίας (μπορείτε να βρείτε υποστήριξη για αυτό εδώ: http://www.maghweb.org/lezione/module-3-stakeholder-analysis/).

Επικοινωνήστε εκ των προτέρων σχετικά με την εκδήλωση, ακόμη και πριν ξεκινήσει το Ταξίδι και κάνετε τις προσκλήσεις σαφείς και ελκυστικές (χρησιμοποιώντας καλής ποιότητας οπτικά στοιχεία, χρώματα κλπ.). Δημοσιεύστε σε τοπικές εφημερίδες, ηλεκτρονικά μέσα ενημέρωσης και δημόσιες ατζέντες, να ετοιμάσετε ένα δελτίο τύπου που θα αποσταλεί σε διάφορα τοπικά μέσα ενημέρωσης. Δημιουργήστε μια εκδήλωση στο Facebook; ζητήστε από τους συνεργάτες σας και τους ανθρώπους που γνωρίζετε για να διαδώσουν το γεγονός μέσα στην κοινότητά τους. Τοποθετήστε αφίσες στις δημόσιες βιβλιοθήκες κοντά στο χώρο και αφήστε στην άκρη ένα ενημερωτικό φυλλάδιο (στη μητρική γλώσσα των ανθρώπων) ώστε οι κάτοικοι να γνωρίζουν ποιοι είστε, τι κάνετε και πότε μπορούν να εμπλακούν μαζί σας κ.λπ. Όσο πιο διαφοροποιημένη και στοχοθετημένη είναι η επικοινωνιακή σας καμπάνια, τόσο περισσότεροι άνθρωποι από την τοπική κοινότητα μπορούν να συμμετάσχουν στην εκδήλωσή σας.

• Πώς να εμπλέξετε τους συμμετέχοντες στην οργάνωση της εκδήλωσης;

Σε γενικές γραμμές, όσο περισσότερο συμπεριλάβετε τους συμμετέχοντες στο πλαίσιο, το περιεχόμενο και τη διοργάνωση της εκδήλωσης, τόσο περισσότερο θα εμπλακούν σε αυτό.

Θέστε σαφείς στόχους μεταξύ της ομάδας σας από την αρχή, περιγράψτε το προσωρινό πρόγραμμα, συμπληρώστε το (αν είναι δυνατό ή σχετικό) με τις προτάσεις των συμμετεχόντων και καθορίστε τι πρέπει να γίνει από υλικοτεχνική άποψη (εργασίες που πρέπει να γίνουν πριν , κατά τη διάρκεια και μετά το γεγονός).

Εισάγετε την εκδήλωσή τους ως μια εξαιρετική ευκαιρία για να εκφράσουν τα ταλέντα τους, να μοιραστούν τις γνώσεις τους με μια ευρύτερη κοινότητα και ενισχύουν τις δεξιότητές τους όσον αφορά τη διευκόλυνση, την υλικοτεχνική υποστήριξη και την επικοινωνία.

Ενθαρρύνετε τους να αναλάβουν πρωτοβουλίες (είτε πρόκειται για τη διευκόλυνση μιας συνεδρίας είτε για την έγκριση κάποιων ευθυνών στο παρασκήνιο είτε καλωσορίζοντας τους ανθρώπους από το εξωτερικό είτε φροντίζοντας το φαγητό ή τον καθαρισμό των κοινών τόπων και εγκαταστάσεων) και υποστηρίξτε τους στην προσπάθειά τους να το κάνουν.

Βεβαιωθείτε ότι μπορούν να απολαύσουν την εκδήλωση όσο και οι καλεσμένοι, επειδή έχουν το χρόνο να το κάνουν και επειδή έχετε λάβει υπόψη την ανάγκη τους για μετάφραση (από τη μητρική σας γλώσσα στα Αγγλικά που μπορούν να καταλάβουν). Δώστε τους τον λόγο όσο το δυνατόν περισσότερο κατά τη διάρκεια της ημέρας και φέρετε στην επιφάνεια τις γνώσεις τους και την ιδιαίτερη άποψη των θεμάτων που απευθύνονται στους ντόπιους.

* Πρόσθετες συμβουλές για την επιτυχημένη υλοποίηση της εκδήλωσης

• Σκεφτείτε πώς να καλωσορίζετε τους ανθρώπους και πώς να τους “διασκεδάσετε” όσο περιμένουν - να τους κάνουν να αισθάνονται άνετα και μην τους αφήνετε να βαρεθούν ενώ περιμένουν την έναρξη της εκδήλωσης. Οι πρώτες άτυπες στιγμές είναι επίσης μια καλή ευκαιρία να συναντηθούν και να συνδεθούν με το δίκτυο.

• Υποστηρίξτε την εκδήλωσή σας με οπτικοακουστικό υλικό - λάβετε έναν προβολέα και για παράδειγμα να έχετε φωτογραφίες ή βίντεο στο παρασκήνιο, βάλετε μουσική υπόκρουση για τα κενά ή για άλλες ανεπίσημες στιγμές κ.λπ.
• Βεβαιωθείτε ότι η εκδήλωσή σας είναι διαδραστική και συμμετοχική και ότι οι άνθρωποι δεν είναι μόνο παθητικοί ακροατές.
• Σκεφτείτε τη γλώσσα της εκδήλωσης - βεβαιωθείτε ότι υπάρχει μετάφραση εάν πρόκειται για γεγονός πολυγλωσσικό.
• Οργανώστε εργαστήρια σε ένα διάφορους χώρους κάθε φορά, για να εμπλουτίσετε το πρόγραμμα. Φροντίστε στη συνέχεια να δημιουργήσετε έναν χάρτη με όλους τους χώρους και τις ώρες.
• Βεβαιωθείτε ότι ο τόπος που επιλέγετε είναι κατάλληλος για το εργαστήριο (αν η δραστηριότητα απαιτεί σιωπή, είναι μακριά από το θόρυβο των ανθρώπων που μιλάνε γύρω ή περνάνε από εκεί;) αν είναι ταινία, είναι αρκετά κρυμμένο από το ηλιακό φως; )
• Κάνετε το καλύτερο δυνατό για να μπορέσουν να συμμετέχουν και να απολαύσουν το γεγονός τα παιδιά με τις οικογένειές τους (προσφέροντας συγκεκριμένες δραστηριότητες για παιδιά, σχετικές εγκαταστάσεις για οικογένειες κ.λπ.).
• Ετοιμάστε πληροφοριακά υλικά που μπορείτε να διανείμετε, αλλά να είστε φιλικοί προς το περιβάλλον! Ένα ενημερωτικό υλικό μεγέθους επαγγελματικών καρτών μπορεί να έχει έναν κωδικό QR, έναν σύνδεσμο ή μια επαφή, τα οποία μπορούν να αποτελέσουν σημεία αναφοράς για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με το Ταξίδι.
• Συλλέξτε e-mail και επαφές των ατόμων που συμμετέχουν και παρακολουθήστε την εκδήλωση με ένα e-mail με πρόσθετες πληροφορίες και υλικό ή με μια φόρμα ανατροφοδότησης. Εάν ζητάτε επίσης από τους ανθρώπους να δηλώσουν το επάγγελμά τους ή το όνομα της οργάνωσής τους, μπορεί να σας βοηθήσει να έχετε μια πιο στοχοποιημένη επικοινωνία στο μέλλον.

Δώστε χρόνο στους ανθρώπους να εκφραστούν, να αξιολογήσουν τι έχει γίνει και να βελτιωθούν.

Οι στιγμές αξιολόγησης κατά τη διάρκεια του Ταξιδιού είναι απαραίτητες για την παρακολούθηση της γενικής ευημερίας των συμμετεχόντων, της δυναμικής της εβδομάδας, της επάρκειας των συνεδριών και της διαβίωσης του περιβάλλοντος και των πόρων και της διαδικασίας εκμάθησης των συμμετεχόντων.

Η ανατροφοδότηση πρέπει να γίνεται σε καθημερινή βάση, για την οποία προτείνουμε να δημιουργήσετε Ομάδες Βάσης, όπου οι συμμετέχοντες μπορούν να συζητήσουν και να γνωστοποιήσουν τα συναισθήματά τους σχετικά με την ημέρα: τι έμαθαν (για ένα θέμα ή για τον εαυτό τους ), ποια εμπόδια συνάντησαν, ποιες ευκαιρίες έχουν ανακαλύψει, τι τους προκάλεσε δυσφορία, πώς αισθάνονται. (Σχετικά με την προσέγγιση των βασικών ομάδων βλ. Στο Κεφάλαιο 4 - Κοινωνική ζωή και ομαδική δυναμική)

Στο τέλος κάθε βήματος (περίπου κάθε εβδομάδα), σας συνιστούμε να οργανώσετε μια ενδιάμεση αξιολόγηση. Προσοχή! Να είστε ευέλικτοι σχετικά με το χρονοδιάγραμμα δραστηριοτήτων κατά τη διάρκεια αυτής της ημέρας, επειδή μπορούν να προκύψουν σημαντικά ζητήματα που χρειάζονται χρόνο για συζήτηση και επίλυση. Μερικές φορές η ενδιάμεση αξιολόγηση μπορεί να διαρκέσει μια ολόκληρη μέρα.

Πιστεύουμε ότι πρέπει να αξιολογήσετε με τους συμμετέχοντες τουλάχιστον τις ακόλουθες πτυχές:

• Εφοδιασμός (διαμονή, φαγητό)
• Κοινοτική διαβίωση (διαχείριση του καταυλισμού / δομή και δυναμική της ομάδας)
• Δραστηριότητες (μέθοδοι, θέματα, θεωρία-πρακτική ισορροπία, διευκόλυνση)
• Ίδια συνεισφορά (αυτοαξιολόγηση σχετικά με το πόσο ενεργός είναι ο συμμετέχων, πόσο αυτός / αυτή συμβάλλει στην επιτυχία του Ταξιδιού).

Οι συμμετέχοντες κατά πάσα πιθανότητα δεν θα συνηθίσουν να μιλούν για προσωπικά θέματα μπροστά σε άλλους ανθρώπους. Για να βοηθήσετε τη διαδικασία, προτείνουμε να τις εισαγάγετε στις ακόλουθες οδηγίες:

• Αν έχετε κάτι να πείτε, μιλήστε! Εκπαιδεύστε τον εαυτό σας και μοιραστείτε τη γνώμη σας (με σεβασμό).
• Χρησιμοποιήστε μη βίαιη επικοινωνία!
• Αναλάβετε την ευθύνη να προτείνετε εναλλακτικές λύσεις, αν δεν σας αρέσει κάτι (η αξιολόγηση πρέπει να είναι βασισμένη σε λύσεις).
• Να είστε ευέλικτοι και να δεχτείτε ότι κάποια πράγματα δεν μπορούν να αλλάξουν. Βάλτε τα δυνατά σας ώστε να είστε κατανοητοί και να βρείτε εναλλακτικές λύσεις για να κάνετε τα πράγματα να λειτουργούν για εσάς (Μερικές φορές οι εξωτερικοί παράγοντες δεν βρίσκονται υπό τον έλεγχο των διοργανωτών, όπως πολλά πράγματα στη ζωή).
• Μην αποκλείετε κανέναν! Η δυσφορία ενός ατόμου επηρεάζει τη δυναμική του συνόλου της ομάδας: λάβετέ το υπόψη σας και συμβάλλετε στην εξεύρεση λύσης.
• Θυμηθείτε ότι μερικές φορές πρέπει να δουλέψετε με τον εαυτό σας και να αλλάξετε κάτι στη δική σας συνήθεια ή στάση. Προσπαθήστε να βρείτε μια ισορροπία μεταξύ των προσωπικών σας αναγκών και των αναγκών της ομάδας.

Η ενδιάμεση αξιολόγηση είναι η ευκαιρία να αλλάξετε τη δυναμική, τις στρατηγικές, τις μεθόδους και τις κατευθυντήριες γραμμές που δεν λειτουργούν για την ομάδα και να εισαγάγετε διαφορετικές που θα μπορούσαν να είναι πιο αποτελεσματικές. Πιστεύουμε ότι είναι σημαντικό να επανεξετάσουμε και να αξιολογήσουμε την αποτελεσματικότητα αυτών των νέων μεθόδων και των στρατηγικών όμως, μετά από μερικές ημέρες! (Μπορείτε να αφιερώσετε μια στιγμή κατά τη διάρκεια της Ομάδας Βάσεων για αυτήν την αξιολόγηση ή να περιμένετε την επόμενη συλλογική αξιολόγηση).

Για την Τελική αξιολόγηση και τον κύκλο κλεισίματος θα πρέπει να αφιερώσετε μια ολόκληρη μέρα. Οι συμμετέχοντες θα πρέπει να έχουν αρκετό χρόνο για να αναλογιστούν τι έμαθαν, τι δυσκολίες συνάντησαν, και τι νέο ανακάλυψαν… Μην τους βιάσετε. Θα έχουν ίσως την ανάγκη για συμπεράσματα, να μοιραστούν πώς αισθάνονται, να προσφέρουν κάτι στην ομάδα την τελευταία στιγμή, να αποχαιρετιστούν μεταξύ τους και να γιορτάσουν για ότι έχουν κατακτήσει.

Θυμίστε τους την αρχή του Ταξιδιού και συζητήστε μαζί τους όλη την διαδρομή που έκαναν μέχρι την τελευταία μέρα. Ένας κύκλος διαμοιράσματος (δείτε την περιγραφή του εργαλείου στο Κεφάλαιο 4 - Κοινωνική διαβίωση και δυναμική της ομάδας) μπορεί να είναι το τέλειο εργαλείο κλεισίματος.