Χρειάζεται ένα δομημένο πλάνο δράσης για να περιλάβετε ανθρώπους διαφορετικών υποβάθρων και ηλικιών στο Ταξίδι. Είναι απαραίτητο να προσαρμόσετε ανάλογα τα εργαλεία και τα κανάλια επικοινωνίας.

Ειδική προσοχή πρέπει να δοθεί στην ένταξη ανθρώπων με λιγότερες ευκαιρίες, χρησιμοποιώντας τους συνδέσμους της οργάνωσης με άλλους τοπικούς κοινωνικούς χώρους/ οργανισμούς που τους παρακολουθούν σε σταθερή βάση.

Συνήθως, η διαδικασία εγγραφής περιλαμβάνει:

1. Ανοιχτό κάλεσμα στα δίκτυά σας (διαδικτυακά και μη ) 3 με 4 μήνες πριν την έναρξη του Ταξιδιού
2. Δράσεις προώθησης/ δια ζώσης ενημερωτικές συναντήσεις σε συνεργατικά καφέ, κοινωνικούς χώρους, κέντρα νεότητας, κλπ. είτε στο πλαίσιο των μεγάλων εκδηλώσεων (κοινωνικά φόρουμ, φεστιβάλ), σε συνεργασία με τοπικές κοινωνικές οργανώσεις και άτυπες ομάδες που υποστηρίζουν ευάλωτα άτομα ή δρουν για κοινωνικά ζητήματα
3. Διαπροσωπικές συναντήσεις και προσωπικές συνεντεύξεις οδηγούμενες από έμπειρα μέλη της ομάδας σας με κάθε υποψήφιο στο διάστημα μεταξύ 2 και 3 μηνών πριν το Ταξίδι, ώστε να βεβαιωθείτε ότι το εγχείρημα ταιριάζει στις ανάγκες και τις προσδοκίες τους.

Οι συνεντεύξεις αυτές είναι εξαιρετική ευκαιρία να ενημερώσετε τους υποψήφιους για την εμπειρία πιο εξειδικευμένα, να συνδεθείτε μαζί τους και να χτίσετε εμπιστοσύνη. Σας δίνουν τη δυνατότητα να εκτιμήσετε τί τους οδηγεί, και τί θα ήταν η πρόκληση γι αυτούς, καθώς εκφράζουν τα κίνητρα αλλά κι ακόμη μερικές αμφιβολίες, φόβους ή προσωπικά θέματα ( μπορείτε να διαβάσετε περισσότερα για το θέμα παρακάτω). Όπως σε κάθε εγχείρημα, προσαρμόστε τη διαδικασία και το χρονικό της ορίζοντα στις δικές σας συνθήκες, αφού προσέξετε η «στρατολόγηση» να γίνει ανοικτά και με διαφάνεια και να αποφύγει κάθε διάκριση με βάση τη φυλή, τη θρησκεία, το σεξουαλικό προσανατολισμό ή την πολιτική τοποθέτηση.

Πιστεύουμε ότι η επιτυχία του Ταξιδιού έγκειται κατά πολύ στην ποιότητα των συναντήσεων προετοιμασίας που οργανώνει κάθε οργανισμός-συνεργάτης, 2 περίπου μήνες πριν το Ταξίδι.

Η διάρθρωση της συνάντησης και οι στόχοι της θα εξαρτηθούν από το προφίλ των συμμετεχόντων, από τους στόχους του Ταξιδιού συνολικά και το συγκεκριμένο περιεχόμενο. Θα πρέπει να προσανατολίζει τους συμμετέχοντες ώστε να:

• Γίνονται κομμάτι της διαδικασίας και να εξοικειώνονται με το σκεπτικό, τις στοχεύσεις, τα περιεχόμενα και τη διοργάνωση του Ταξιδιού στην Ετεροτοπία
• Συναναστρέφονται ο ένας την άλλη ενεργοποιώντας μία δυναμική ομάδας
• Εκφράζουν βαθύτερα κίνητρα, φόβους και προσδοκίες
• Αντιληφθούν τους τρόπους μάθησης που προτιμούν, τις προσωπικές ανάγκες και προκλήσεις
• Νιώθουν άνετα με το περιεχόμενο και το πλαίσιο που περιβάλλει το Ταξίδι και να αναπτύσσουν κοινή αντίληψη πάνω στις έννοιες κλειδιά του Ταξιδιού (όπως για παράδειγμα, κοινωνική καινοτομία, βιωσιμότητα, διαπολιτισμικός διάλογος, θέματα πολιτικής ιδιότητας, κλπ. ).

Επιπρόσθετα στις δια ζώσης συναντήσεις, τα κοινωνικά δίκτυα, οι διαδικτυακές πλατφόρμες ή και προγράμματα μπορούν να φανούν χρήσιμα μέσα για ανταλλαγή ιδεών, γνώσεων και ανακαλύψεων μεταξύ των συμμετεχόντων, ειδικά εάν μένουν σε διαφορετικές περιοχές ή χώρες.

Από την εμπειρία μας, προτείνουμε να δράσετε ως ακολούθως:

Αρχικά, πρέπει να σιγουρευτείτε ότι οι επιλεγμένοι συμμετέχοντες είναι οι πρέποντες για το Ταξίδι και το Ταξίδι αντίστοιχα για εκείνους, δηλαδή να επιβεβαιώσετε ότι όλη η σχετική πληροφορία για το εγχείρημα έχει επικοινωνηθεί καλά και πλήρως με τους υποψήφιους ταξιδιώτες.

Όπως περιγράφηκε στη διαδικασία «στρατολόγησης», οι αιτούντες χρειάζονται πρόσβαση σε όλες τις λεπτομερείς πληροφορίες σχετικά με τις αξίες του Ταξιδιού, τις γενικές του στοχεύσεις (την αλλαγή που θέλετε να φέρετε μαζί ) και τους πιο συγκεκριμένους παιδαγωγικούς σκοπούς (το χώρο που τους επιτρέπει να αναπτύξουν προσωπικές και επαγγελματικές ικανότητες). Πιστεύουμε ότι η πρώτη συνάντηση προετοιμασίας πρέπει να αφιερωθεί σε ανασκόπηση αυτών των πτυχών του Ταξιδιού, συνδέοντας τις στοχεύσεις του Ταξιδιού με τις προσδοκίες των συμμετεχόντων και τους προσωπικούς τους μαθησιακούς στόχους. Από εκείνο το σημείο, η μεθοδολογία της μη τυπικής εκπαίδευσης μπορεί να επεξηγηθεί και κατά προτίμησιν επίσης να «τεσταριστεί» με τους συμμετέχοντες, πράγμα που θα φέρει κοντά με τα είδη δραστηριοτήτων που θα βιώσουν στη διάρκεια του Ταξιδιού.

Θυμηθείτε ότι, για τον πολύ κόσμο, το Ταξίδι θα είναι η πρώτη τους εμπειρία στο πεδίο της μη τυπικής εκπαίδευσης, και ενίοτε η πρώτη φορά κατασκήνωσης και διαβίωσης στην ύπαιθρο, έξω από τις ανέσεις του σπιτιού. Στη διάρκεια της πρώτης συνάντησης προετοιμασίας, σημαντικό είναι να εξηγήσετε τί να αναμένουν από άποψη υποδομών και εγκαταστάσεων, ποιοί θα είναι οι ρόλοι και τα καθήκοντα που θα αναλάβουν σχετικά με τον κατασκηνωτικό χώρο/ τη διαχείριση της διαμονής, ποιοί θα είναι οι άκαμπτοι κανόνες (για παράδειγμα, εάν απαγορεύεται η χρήση αλκοόλ, εάν περιορίζεται το κάπνισμα, κλπ.). Μ’ αυτό τον τρόπο επιβεβαιώνετε ότι όλοι γνωρίζουν «σε τί έχουν συνηγορήσει».

Ελλιπής πληροφόρηση σε αυτά τα θέματα -ή παρεξηγήσεις από πλευράς συμμετεχόντων- ενδέχεται να δημιουργήσουν δυσανασχέτηση, ενόχληση, απώλεια εμπιστοσύνης και καμιά φορά εγκατάλειψη του εγχειρήματος. Όσο πιο ξεκάθαρη είναι η πρώτη συνάντηση, τόσο το καλύτερο για καθένα που εμπλέκεται. Εάν κάποιος συνειδητοποιήσει ότι δεν ταιριάζει στο εγχείρημα ( γιατί διαπιστώσει ότι δεν ανταποκρίνεται στις ανάγκες ή προσδοκίες της /του ) θα είναι η σωστή στιγμή να υπαναχωρήσει.

Έπειτα, συνιστούμε να υπογράψετε με κάθε συμμετέχοντα μία Συμφωνία Μάθησης (Learning Agreement) όπου αναλύετε όλες τις παιδαγωγικές και πρακτικές πληροφορίες, και στην οποία δηλώνουν δέσμευση στην επιτυχή πραγματοποίηση του συνολικού εγχειρήματος. Αυτό θα αποτρέψει πολλά προβλήματα που προκύπτουν από παρεξηγήσεις.

Μόλις βεβαιωθείτε ότι οι συμμετέχοντες είναι κατατοπισμένοι σε τί θα εμπλακούν ( και παραμένουν πρόθυμοι να αποτελέσουν μέρος του Ταξιδιού), μπορείτε να βάλετε στο τραπέζι τις ανάγκες, τους φόβους και τις προσδοκίες.

Κοιτάζοντας αυτά αναλυτικά θα σας βοηθήσει για να προσαρμόσετε το πρακτικό, υλικοτεχνικό σχέδιο, να οργανώσετε καλύτερα το χρονοδιάγραμμα των δραστηριοτήτων του Ταξιδιού ώστε να συμβαδίζει με τα προφίλ των συμμετεχόντων. Γι’ αυτό το λόγο προτείνουμε να εκτιμήσετε αυτά τα ζητήματα σε πρώιμο στάδιο προετοιμασίας ( για παράδειγμα στη δεύτερη συνάντηση), ώστε η πληροφορία που συγκεντρώνετε να μπει σε εφαρμογή έγκαιρα.

Ένα Ταξίδι αποτελεί πρόκληση για τους συμμετέχοντες. Μπορεί να τους συγκινήσει, να φέρει αναμνήσεις στην επιφάνεια, να αμφισβητήσει πεποιθήσεις, αξίες και συμπεριφορές και να τους φέρει αντιμέτωπους με σωματικά ή προσωπικά όρια.

Οι προβληματισμοί στα παραπάνω θέματα μπορεί να είναι επίπονοι για πολλά άτομα. Από την εμπειρία μας, προτείνουμε τα παρακάτω για να στηρίξετε την προσπάθεια σ’ αυτή τη δοκιμασία.

* Εγείρετε ερωτήματα για αναστοχασμό:

Πιθανά οι συμμετέχοντες απαντούν δύσκολα ευθείες ερωτήσεις, όπως « ποιες είναι οι προσδοκίες σου;». Μιλούν επιφανειακά, ή αναλόγως τί θεωρούν ότι προσδοκείτε για απάντηση. Επιχειρήστε να κάνετε συγκεκριμένες ερωτήσεις, ενθαρρύνετε να μοιραστούν μία προσωπική ιστορία ή κάτι συνδεόμενο με την καθημερινότητα ή δημιουργείστε μία υποθετική συνθήκη και ρωτήστε πώς θα δρούσαν ή θα αντιδρούσαν στην περίπτωση αυτή. *Θεωρείστε αξιόλογο κάθε εκφραστικό μέσο: Συχνά εκφραζόμαστε πιο άνετα με μη λεκτικά μέσα. Προσφέρετε επιλογή στον τρόπο έκφρασης ( σχέδιο, μίμηση, χορό, τραγούδι κλπ.). Η αφήγηση είναι επίσης αποτελεσματική όταν επικοινωνούμε αξίες, στόχους, εμπόδια και φόβους- μπορούν οι συμμετέχοντες να μιλούν «για κάποιον άλλο», ώστε να νιώθουν μεγαλύτερη ασφάλεια ενώ ανοίγονται τόσο προσωπικά.

*Ξεκινήστε με προσωπικό αναστοχασμό, ακολουθούμενο από συζητήσεις σε μικρή ομάδα (το μέγιστο 2 έως4 ατόμων/ ομάδα):

Ο ατομικός αναστοχασμός εξασκεί την ενδοσκόπηση χωρίς επιρροή από απαντήσεις άλλων και χωρίς την αίσθηση ότι θα κριθούν για τις απαντήσεις τους.

Μετά τη στιγμή του αναστοχασμού μόνοι τους, το μοίρασμα σε μικρές ομάδες βοηθά τους συμμετέχοντες να αναλογιστούν πιθανούς φόβους και προσδοκίες που δεν είχαν περάσει απ’ το μυαλό τους. Ακόμη, η κοινοποίηση των ανησυχιών και των στόχων δένει την ομάδα.

Συνολικά προτείνουμε οι συμμετέχοντες να μοιράζονται τις απαντήσεις τους με ολόκληρη την ομάδα, ώστε οι συντονιστές να τις λαμβάνουν υπόψιν στη διάρκεια του Ταξιδιού και να αποκρίνονται σε πιθανές αμφιβολίες και φόβους. Πάντοτε να δίνετε την ευκαιρία στους συμμετέχοντες να μοιράζονται ό,τι θέλουν να μοιραστούν! Έχετε υπόψιν ότι για να διευκολύνετε το μοίρασμα, είναι ουσιαστικό να δημιουργήσετε σχέση εμπιστοσύνης και ασφαλές περιβάλλον.

* Φέρτε τη συνάντηση «Αντανάκλαση φόβων και προσδοκιών» μόνο αφότου οι συμμετέχοντες έχουν καθαρή εικόνα για τις στοχεύσεις και το λεπτομερές πρόγραμμα του Ταξιδιού, όπως και για την υλικοτεχνική δομή του:

Η συζήτηση των φόβων και προσδοκιών τη σωστή στιγμή της προετοιμασίας θα αποτρέψει να δημιουργηθούν λάθος προσδοκίες. Παράλληλα, θα βοηθήσει τους συμμετέχοντες να σκεφτούν και να περιγράψουν συγκεκριμένους φόβους και προσδοκίες, όχι μόνο γενικούς.

Μην ξεχάσετε να ρωτήσετε τους συμμετέχοντες για τη δίαιτά τους, ιατρικές ή άλλες ιδιαίτερες ανάγκες! Θυμηθείτε ότι κάποια τέτοια πληροφορία μπορεί επίσης να αποκρυφθεί από τους συμμετέχοντες, λόγω του ότι φοβούνται μήπως δεν επιλεχθούν ή απλώς ντρέπονται για κάτι. Βεβαιωθείτε ότι έχετε χτίσει σχέση εμπιστοσύνης με τους συμμετέχοντες ώστε να νιώθουν άνετα να μοιράζονται ευαίσθητες πληροφορίες με σας, και εξηγήστε τους με λεπτομέρεια γιατί είναι απαραίτητο για το δικό τους καλό να τις μοιράζονται με τους οργανωτές.

* Καταγράψτε τη διαδικασία

Οι ανάγκες, φόβοι και προσδοκίες των συμμετεχόντων μπορεί να αλλάζουν σταδιακά. Συνιστούμε να τα επανεξετάζετε συχνά, κυρίως στην ενδιάμεση αξιολόγηση (ή αξιολογήσεις ) και στην τελική αξιολόγηση του Ταξιδιού. Θα σας επιτρέψει να καταγράψετε τη διαδικασία και θα βοηθήσει τους συμμετέχοντες να έχουν μεγαλύτερη επίγνωση της αλλαγής που διέρχονται. (Μπορείτε να διαβάσετε παραπάνω γι’ αυτό το θέμα στο κεφάλαιο 5.3 «Δραστηριότητες/Χρονοδιάγραμμα» και κεφάλαιο 6 «Επόμενα Βήματα και Διάδοση»).

Οι συναντήσεις προετοιμασίας θα είναι ακόμη η ευκαιρία να συνηθίσουν οι συμμετέχοντες το νέο περιβάλλον στο οποίο θα εξελιχθούν στη διάρκεια του Ταξιδιού. Στην πράξη, θα είναι η σωστή στιγμή για σας να:

• Τους εισάγετε στα θέματα που διακυβεύονται όταν ζεις μαζί και εντός μιας ομάδας ανθρώπων από διαφορετικά υπόβαθρα, ηλικίες, κουλτούρες, κλπ.
• Θέσετε βασικές αρχές και κανόνες για την κοινοτική ζωή και την ομαλή ροή του εγχειρήματος΄
• Συζητήστε το νόημα της «ενεργής συμμετοχής» και όσα απαιτούνται γι’ αυτήν.

Μία φωνή που μετρά σε μια πολυποίκιλη ομάδα είναι το αίσθημα που καλό είναι να χτιστεί από την πολύ αρχή. Θα είναι ο βασικός λόγος που τα άτομα θέλουν να εμπλακούν στο Ταξίδι: επειδή νιώθουν ότι ακούγονται και είναι ευπρόσδεκτοι να εκφραστούν, ό,τι και να έχουν να πουν. Από το αίσθημα κοινωνικής αποξένωσης που μπορεί να τους είναι οικείο στην κανονική ζωή, εδώ θα νιώσουν κομμάτι της ομάδας και θα αναγνωριστούν σαν άτομα. Αυτό το αίσθημα μπορεί να θρέψει την ανάγκη τους να αναλάβουν δράση και να γίνουν πρωταγωνιστές στη συλλογική τους περιπέτεια.

Εμψυχώνοντάς τους να εκφραστούν και να δεσμευτούν ενεργά στο εγχείρημα, προτείνουμε να τους εισάγετε στην κοινοτική ζωή και τον διαπολιτισμικό διάλογο, ώστε να αποκτήσουν μια ιδέα τί σημαίνει στην πράξη και τί είδους προσπάθεια και νοοτροπία θέλει.

Γίνετε όσο το δυνατόν πιο δημιουργικοί για να επικοινωνήσετε αυτά τα θέματα. Κάντε εναλλαγές μεταξύ συζητήσεων με επιχειρήματα, παιχνίδια ρόλων, φωτογραφικό υλικό, επιτραπέζιες ασκήσεις, brainstorming, ποικίλετε το μέγεθος των ομάδων εργασίας, χτίστε πάνω στην προηγούμενη εμπειρία των συμμετεχόντων… Όσο περισσότερο εμπλακούν ενεργά στις συναντήσεις, τόσο περισσότερο θα αντιληφθούν τα βασικά θέματα και θα επωφεληθούν από την εμπειρία.

Δώστε χρόνο να συλλογιστείτε από κοινού τί μπορεί να συμβάλλει σε μια πετυχημένη εμπειρία κοινοτικής ζωής. Ενθαρρύνετέ τους να φανταστούν πώς θα το πραγματώσουν αυτό κατά το Ταξίδι. Από την εμπειρία μας, προτείνουμε να φέρετε στην επιφάνεια τουλάχιστον τα παρακάτω:

• Αξιοπιστία χρόνου. Είναι πρόκληση ακόμη και στην καθημερινή ζωή να διαχειριστούμε το χρόνο με τον καλύτερο τρόπο. Όταν έχει να κάνει με μια μεγάλη ομάδα που συν-διαχειρίζεται χώρο και δραστηριότητες, το θέμα γίνεται όλο και πιο ζωτικό. Εισάγοντας τους συμμετέχοντες σε αυτό ( μέσα από ένα παιχνίδι ρόλων για παράδειγμα, μία υπόθεση εργασίας, μια αφήγηση, κλπ.) θα εξοικονομήσετε χρόνο και ενέργεια κατά το Ταξίδι.

• Ενεργή συμμετοχή και θετική στάση. Δώστε έμφαση στο γεγονός ότι κάθε μέλος της ομάδας παίζει σημαντικό ρόλο στη δυναμική της. Οικοδομήστε στην αυτοπεποίθηση των συμμετεχόντων και στο κίνητρο. Κατευθύνετέ τους να εγκρίνουν τη στάση αναζήτησης λύσεων, βοήθειας όπου υπάρχει ανάγκη και αλληλοϋποστήριξης σε καθημερινή βάση.

• Αμοιβαίος σεβασμός. Υπενθυμίστε στους συμμετέχοντες ότι όλοι έχουν νομιμοποίηση μέσα στο Ταξίδι και θα πρέπει να έχουν την ευκαιρία να ωφεληθούν τα μέγιστα από αυτό, όποιες και αν είναι οι προσωπικές αντιλήψεις, γνώμες ή συμπεριφορές ( εφόσον δεν βλάπτουν ή ενοχλούν με πρόθεση). Η πρόκληση θα είναι να ζήσουμε μαζί με τις διαφορές μας, να υποδεχτούμε τη διαφορετικότητα ενώ σεβόμαστε ο ένας τα όρια και τις ανάγκες της άλλης.

• Ακολουθείτε τους κανόνες. Υπενθυμίστε στους συμμετέχοντες ότι η συνύπαρξη εμπεριέχει κανόνες ( κάποιους που σχεδιάζουν με σας και άλλους που όχι). Όλοι θα πρέπει να τους σέβονται ώστε το εγχείρημα να ακολουθήσει τη ροή του. Εξηγήστε το νόημα των κανόνων, από πού έρχονται και γιατί θα βοηθήσουν την ομάδα να αναπτυχθεί και το πρόγραμμα να συνεχίσει.

• Αναγνωρίστε τον εαυτό σας σαν μέρος ενός νέου οικοσυστήματος και υποδεχτείτε μέσα σας την έννοια της Επιδέξιας Συμμετοχής. Τονίστε ότι η ομάδα δεν είναι ένα απλό άθροισμα των μελών της. Εμψυχώστε τους συμμετέχοντες να οραματιστούν την κοινότητα που θα αναδυθεί στη διάρκεια του Ταξιδιού στην Ετεροτοπία ως ζωντανός οργανισμός του οποίου θα είναι μέρος, που θα εξελίσσεται συνεχώς και θα αναζητεί ισορροπίες.

Εισάγετέ τους στην έννοια της Επιδέξιας Συμμετοχής (που συνίσταται στην αναρώτηση: «Είναι ο ρόλος και η στάση μου στην ομάδα η πιο βοηθητική και με νόημα κάθε στιγμή;») και ενθαρρύνετέ τους να λάβουν υπόψιν τις συνέπειες των επιλογών και των συμπεριφορών τους στην ομάδα.

Τώρα που έχουν γνωριστεί περισσότερο και νιώθουν πιο άνετα να εκφραστούν ενώπιον των άλλων (επικοινωνώντας ενδιαφέροντα, ιδέες και γνώμες), μπορείτε να ξεκινήσετε να ασχολείστε με την κοινωνική καινοτομία με τους συμμετέχοντες και να εξερευνείτε τις θεματικές που θα ανακαλύψουν και θα διερευνήσουν στο Ταξίδι.

Τί σημαίνει για εκείνους κοινωνική καινοτομία; Πώς τοποθετούνται σχετικά με την οικολογία, την αειφόρο ανάπτυξη, την περμακουλτούρα, το κίνημα Μετάβασης, τις εναλλακτικές παιδαγωγικές, τις τεχνολογίες; Πώς τα νοηματοδοτούν, τί τους ταιριάζει και τί όχι; Έχουν ακούσει ποτέ για «οικολογικό αποτύπωμα» ή για «μη τυπική εκπαίδευση» ;

Ρίξτε πάλι από κοινού μία ματιά στο πρόγραμμα του Ταξιδιού: επεξηγήστε το γενικό πλαίσιο στην περιοχή που θα λάβει χώρα το Ταξίδι (κυρίαρχες τάσεις, πολιτική, ιστορικά γεγονότα…), εμβαθύνετε και μιλήστε λεπτομερώς για κάθε βήμα: τα εγχειρήματα που θα επισκεφτείτε στην πορεία, τους ανθρώπους που θα συναντήσετε, τα εργαστήρια που θα πραγματοποιήσετε, κλπ.

Παρομοίως, αναλύστε τις προσφερόμενες συνθήκες ζωής με κριτική ματιά: πόσο διαφέρουν από την καθημερινότητα των συμμετεχόντων; Τί ερωτήματα επιφέρουν; Σχετικά με τη δίαιτα; Τις καταναλωτικές συνήθειες; Τη στέγαση; κλπ.

Ενθαρρύνετε τους συμμετέχοντες να κουβεντιάσουν σχετικά με ενδιαφέροντα, γνώσεις, αμφιβολίες και ερωτήματα που αφορούν τους άξονες του Ταξιδιού. Ποιες θεματικές τους ιντριγκάρουν να εμβαθύνουν; Πώς αντιλαμβάνονταν καθεμία από αυτές έως τώρα; Έχει κάποιος προηγούμενη εμπειρία ή κατάρτιση σχετικά με το θέμα που συζητάτε; Μπορείτε να κανονίσετε μία στιγμή μοιράσματος αυτής της γνώσης με την ομάδα των συμμετεχόντων ( είτε στο στάδιο προετοιμασίας είτε κατά το Ταξίδι);

Σιγουρευτείτε ότι υπάρχει χώρος για κάθε άτομο να μιλήσει (κάποιοι συμμετέχοντες πιθανόν είναι ντροπαλοί ενώ άλλοι πολύ ομιλητικοί…) και διαφοροποιείστε όσο το δυνατόν παραπάνω την παιδαγωγική σας προσέγγιση από το ένα θέμα στο άλλο. Για παράδειγμα, προτείνετε μία προβολή για να δουλέψετε το θέμα «Α», ένα συλλογικό νοητικό χάρτη ( mind map) για να δουλέψετε το θέμα «Β», φωτογραφικό υλικό για να μιλήσετε ως προς το θέμα «Γ», κλπ.

Η πρόκληση θα είναι να χτίσετε κοινή αντίληψη ως προς τις πιο κεντρικές έννοιες και θεματικές μες την ομάδα σας, ενώ εξακολουθεί να προάγεται και το ενδιαφέρον όσων ήδη γνωρίζουν για τα θέματα. Για να κρατήσετε το ενδιαφέρον και να κεντρίσετε την περιέργειά τους, εξετάστε τα θέματα από διαφορετικές οπτικές και ενθαρρύνετε την κοινοτική αλληλεπίδραση, το δομημένο διάλογο, την αναζήτηση της γνώσης και την κριτική σκέψη. Θα τροφοδοτήσει την επιθυμία των συμμετεχόντων για παραπάνω μάθηση και θα ετοιμάσει το έδαφος για την ομάδα να «παρατηρεί και να απορροφά» το περιεχόμενο.

Τα Ταξίδια θα πρέπει να είναι συμπεριληπτικά και σχεδιασμένα ώστε τα ( νέα) άτομα με λιγότερες ευκαιρίες να μπορούν να είναι μέρος της περιπέτειας και να νιώθουν ισοδύναμα. Πώς μετατρέπουμε αυτή την ευχή σε πραγματικότητα;

Με τον όρο « νέος/α με λιγότερες ευκαιρίες» εννοούμε ένα νέο άτομο που, χωρίς επαρκή υποστήριξη δεν μπορεί να συμμετάσχει σε μία συνθήκη όπως το Ταξίδι στην Ετεροτοπία για διάφορους λόγους: λόγω οικονομικών δυσκολιών, λόγω δυσκολιών στη μάθηση, εξαιτίας νοητικών ή σωματικών φραγμών, επειδή είναι περιθωριοποιημένος/η εξαιτίας εθνοτικών ή πολιτισμικών διαφορών ή λόγω έκτισης μιας ποινής φυλάκισης κλπ. (Για πιο εξειδικευμένο ορισμό των νέων ατόμων με λιγότερες ευκαιρίες πατήστε εδώ:https://www.salto-youth.net/tools/otlas-partner-finding/help/young-people-with-fewer-opportunities/.)

Το πιο σημαντικό όταν αποφασίζετε εάν θα περιλάβετε νέους με λιγότερες ευκαιρίες στο Ταξίδι είναι να εκτιμήσετε με ειλικρίνεια εάν θα μπορέσετε να προσφέρετε κατάλληλη στήριξη σε αυτούς τους νέους πριν, κατά και μετά το Ταξίδι. Σε περίπτωση που δεν είστε βέβαιοι γι’ αυτό, συστήνουμε να μην το κάνετε, ή να εμπλέξετε ένα άτομο με εξειδίκευση που μπορεί να διευκολύνει την πλήρη ένταξή τους στο εγχείρημα.

Ακόμη κι αν τα άτομα λιγότερων ευκαιριών διανύσουν την ίδια διαδικασία με τους λοιπούς συμμετέχοντες και είναι παρόντες στις ίδιες συναντήσεις προετοιμασίας, κάποιες διαστάσεις θα χρειαστούν έξτρα προσοχή όταν τους στηρίζετε:

*Μέγιστη δυνατή κατανόηση του ( νέου) ατόμου και της πραγματικότητάς του

Το πιο σημαντικό κομμάτι της προετοιμασίας θα είναι να γνωρίσετε το ( νέο) άτομο όσο το δυνατόν περισσότερο. Εκτός της αφιέρωσης αρκετού χρόνου σε αυτό/ά, ο εργαζόμενος για τους νέους ( youth worker) ( στο ρόλο του συντονιστή) θα πρέπει να συγκεντρώσει πρόσθετες πληροφορίες και να συζητήσει με άλλους κοινωνικούς λειτουργούς ή εκπαιδευτές που ήδη το/τα έχουν ακολουθήσει στα μονοπάτια τους.

Επιπλέον, ο επιμελητής( σε περίπτωση ανηλίκων), η οικογένεια και άλλα πρόσωπα αναφοράς που βρίσκονται κοντά στο συμμετέχοντα πρέπει να είναι ενήμεροι και εμπλεκόμενοι, δεδομένου ότι η άποψή τους μπορεί να επηρεάσει την αφοσίωσή του/της στο εγχείρημα.

*Επενδύστε παραπάνω χρόνο και ενέργεια στο να χτιστεί μια σχέση εμπιστοσύνης, ενώ θεμελιώνετε ξεκάθαρους ρόλους και δυναμικές μεταξύ εσάς και αυτών

Η ποιότητα της στήριξης που θα παρέχετε, και η επιρροή της μακροπρόθεσμα, θα εξαρτηθεί από την ποιότητα της σχέσης που θα δημιουργηθεί μεταξύ εσάς και του νέου ατόμου. Είναι αποφασιστικής σημασίας να σας εμπιστεύονται, αλλά βεβαιωθείτε ότι δεν υπάρχει παρεξήγηση μεταξύ φιλικότητας και φιλίας. Ο ρόλος του «υποστηρικτή» στη ζωή του συμμετέχοντα πρέπει να είναι καθαρός. Είναι σημαντικό να θεσπίσετε κατευθυντήριες γραμμές στο πώς εργάζεστε μαζί ώστε να αποφύγετε ψεύτικες προσδοκίες, αυταπάτες και απώλεια εμπιστοσύνης. Ξεκαθαρίστε ότι η στήριξή σας σχετίζεται με την αυτό-ανάπτυξη, την προσωπική και επαγγελματική εξέλιξη μέσω της μάθησης, και ότι μπορείτε να δρομολογήσετε παράλληλες στηρίξεις εάν είναι αναγκαίο.

*Να είστε υπεύθυνοι και διαθέσιμοι

(Νέα ) άτομα με λιγότερες ευκαιρίες μπορεί να διεκδικούν περισσότερο από το χρόνο σας απ’ ό,τι οι άλλοι συμμετέχοντες. Χρειάζονται ένα άτομο αναφοράς να τους καθοδηγεί, κάποιον που εμπιστεύονται και που τους δίνει σημασία, και μπορεί να μην έχουν ήδη κάποιον/α τέτοιον/α στη ζωή τους. Μην αρνηθείτε αυτή την έξτρα προσοχή αλλά θυμηθείτε να είστε ξεκάθαροι για το πότε είστε διαθέσιμοι και σε ποιές περιστάσεις!

Το να είστε ενεργοί στην επικοινωνία, ανταποκρινόμενοι σε λογικό χρόνο σε αυτούς/ αυτές, και να επικοινωνείτε εσείς όταν έχουν μείνει «σιωπηλοί» για λίγο συντελεί στο να χτίσετε μια σχέση και επίσης στην αποφυγή της εγκατάλειψης του πρότζεκτ.

Σε περίπτωση που αντιληφθείτε ότι έχουν ειδικές ανάγκες που είναι πέρα από τις δυνατότητες ή τις αρμοδιότητές σας μη διστάσετε να αναζητήσετε βοήθεια: οδηγήστε και συνοδέψτε τους στο κατάλληλο άτομο/ υπηρεσία.

* Εφαρμόστε πρόσθετες δραστηριότητες για να ενισχύσετε την προετοιμασία

Το κίνητρο και η δέσμευση των ( νέων) ατόμων με λιγότερες ευκαιρίες πρέπει να τονωθεί στη διάρκεια της φάσης προετοιμασίας. Το πιθανότερο θα χρειαστεί να βάλετε σε εφαρμογή πρόσθετες δράσεις προετοιμασίας και συναντήσεις απ’ ό,τι συνήθως ώστε να τους στηρίξετε..

Ενώ δημιουργείτε μια πιο στέρεη βάση για την εμπειρία, τα πιο συχνά ραντεβού της ομάδας μπορούν να βοηθήσουν όσους εργάζονται με νέους να προσέξουν απευθείας εάν «κάτι δεν πάει καλά»: εάν ο/η συμμετέχων/ουσα αμφιβάλλει ή αντιμετωπίζει δυσκολίες στη ζωή που βάζουν σε ρίσκο τη συμμετοχή, εάν συμπεριφέρεται με τρόπο ανησυχητικό κλπ. Το να εντοπίσετε έγκαιρα τέτοια εμπόδια βοηθά να μετριαστούν ή να αποφευχθούν προβλήματα!

Πιο συχνές συναντήσεις θα δώσουν ακόμη τη δυνατότητα να δουλέψετε σε μια πιο στέρεη σχέση. Θεμέλιος λίθος της ο σεβασμός και η ειλικρίνεια, που είναι καίρια για την πρόληψη προβλημάτων και συγκρούσεων κατά το Ταξίδι.

* Προετοιμάζοντας τους άλλους συμμετέχοντες

Όπως ειπώθηκε προηγουμένως, είναι θεμελιώδες να χτίσετε το επίπεδο ανεκτικότητας και αποδοχής των συμμετεχόντων πριν από το ταξίδι, ώστε να αποφευχθεί η όποια διακριτική μεταχείριση και ενδεχόμενος αποκλεισμός. Ο κανόνας ότι δεν επιτρέπεται προσβλητική ή ρατσιστική χρήση της γλώσσας πρέπει να εφαρμοστεί σε ολόκληρη την ομάδα.

Σε περίπτωση που εμπλέξετε νέους ανθρώπους που είναι πρώην εξαρτημένοι ναρκωτικών ή αλκοόλ, θα πρέπει να φροντίσετε τον περιορισμό της κατανάλωσης αλκοόλ και να δηλώσετε ξεκάθαρα τον κανόνα του Ταξιδιού ως προς τη «μη χρήση ναρκωτικών». ( Σημείωση: το αλκοόλ μπορεί να είναι ευαίσθητο θέμα- ο λόγος που μπαίνει ο κανόνας πρέπει πάντοτε να εξηγείται και να γίνεται αποδεκτός από την ομάδα. Στο μεταξύ ένα πιθανό αίτημα από το νέο άτομο να μη μοιραστείτε την προσωπική του πληροφορία για το θέμα επίσης πρέπει να γίνεται σεβαστό. Το να χτιστεί η εμπιστοσύνη και ο ανοιχτός διάλογος σε ασφαλές περιβάλλον είναι παραπάνω από απαραίτητο σε αυτές τις περιπτώσεις.)

* Στενότερη επίβλεψη στη διάρκεια του Ταξιδιού

Στη διάρκεια του Ταξιδιού η ίδια προσέγγιση θα χρειαστεί όπως και στην προετοιμασία: συνεχής επίβλεψη και παρατήρηση, εναλλαγή μεταξύ διαπροσωπικών συναντήσεων και συναντήσεων της ομάδας που έρχεται από την ίδια χώρα θα βοηθήσουν τα άτομα που εργάζονται με νέους να κατανοήσουν τη στήριξη που χρειάζεται. Προσοχή! Δε σημαίνει ότι πρέπει πάντα να είστε «πίσω από το συμμετέχοντα». Παρατηρήστε τους από απόσταση, προσπαθήστε να δείτε πώς συμπεριφέρονται φυσικά, πώς δρουν και αντιδρούν, ζητάτε ανατροφοδότηση συχνά και επέμβετε μόνο όταν είναι ανάγκη.

Συνιστούμε να ζητάτε στήριξη από τους άλλους συντονιστές ακόμη: περισσότερα μάτια σημαίνει περισσότερες παρατηρήσεις. Επιπρόσθετα, μπορούν να σας δώσουν επαγγελματική γνώμη όταν χρειάζεται.

* Στήριξη μετά το Ταξίδι: πιθανόν το πιο σημαντικό στάδιο της διαδικασίας

Στη διάρκεια του Ταξιδιού, οι συμμετέχοντες πολύ πιθανά βιώνουν κάτι που διασκεδάζουν. Ελπίζουμε ότι ζουν μια εμπειρία όπου νιώθουν ασφαλείς μες την ομάδα και στο μέρος, και δημιουργούν στενές συναισθηματικές συνδέσεις. Πιθανό μετά την εμπειρία αυτή να πρέπει να επιστρέψουν σε μια πραγματικότητα από την οποία προσπαθούσαν να ξεφύγουν.

Οι εργαζόμενοι με τους νέους έχουν την ευθύνη να επαν-εντάξουν τους συμμετέχοντες στην «καθημερινή ζωή», να τους καθοδηγήσουν πώς να αλλάξουν την πραγματικότητά τους σε μια νέα που θα ήθελαν να αποτελούν μέρος, χρησιμοποιώντας τις νέες δεξιότητες και τη γνώση που κέρδισαν στο Ταξίδι. Το να αγνοήσετε αυτό το στάδιο της στήριξης μπορεί να επιφέρει να πέσουν οι συμμετέχοντες σε κατάθλιψη και να έχουν το αίσθημα της εγκατάλειψης, που μπορεί να φέρει άρνηση σε άλλες μελλοντικές ευκαιρίες.

Εμπλέξτε τους συμμετέχοντες σε άλλες δραστηριότητες, κατευθύνετέ τους προς νέες ευκαιρίες, βοηθήστε να βρουν τη στήριξη που ψάχνουν σε περίπτωση που δεν μπορείτε να την παρέχετε. Είτε σας αρέσει είτε όχι, θα είστε σημείο αναφοράς γι’ αυτούς για πολύ καιρό μετά το Ταξίδι- και αυτή είναι η ομορφιά του!